]> Spiegel der menschlichen Seligkeit. Anonyme Versübersetzung des ‚Speculum humanae salvationis‘ Transkribiert von Katrin Krips-Schmidt und Astrid Breith Konvertiert in TEI/XML von Elke Zinsmeister Martin Schubert und Judith Lange; Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften 2015 Kopenhagen Det kongelige Bibliotek Kobenhavn GKS Cod. 79,2° Anonymus Spiegel der menschlichen Seligkeit. Anonyme Versübersetzung des ‚Speculum humanae salvationis‘

Pergament;

geschrieben von einer Hand;

umfasst 99 Blätter plus ein Zusatzblatt in der letzten Lage.

Möglicherweise geschrieben auf Wisby auf Gotland; die Schreibsprache ist niederdeutsch.

Die Hs. ist auf den Zeitraum von 1425-1430 datiert.

Rubrik: In no(m)i(n)e p(at)ris et filii (et) sp(iritu) s(an)c(t)i a(men)

Prologue

In de(m) name(n) der dreualdicheit wil ic beginne(n) god vnse here vorleyne my de zynne Dat ic van dessen boke dat prologus mote exponeren vnde bedu^&osup;yden aldus Dat elc my(n)sche wol v(er)ste disse vorerede men vind oec wol gescreuen mede Qui adiusticiam erudiu(n)t multos Fulgebu(n)t q(uas)i stelle imp(er)petuas et(er)ni(ta)tes Welc lerer den volke wil lere(n) de rechticheit de sal luchte(n) alse de sterne jn-der ewicheit Dar v(m)me so wil ic .j. boek make(n) to dude dar men vt leren mach vele lude Dem mynschen is nu^&osup;tte boue(n) alle wijsheit dat he got bekenne vn(d) sine eghene krancheit De papen hebben de bekantnisse an der scrift me(n) de leyen de des latines vorneme(n) nicht Den wil ic maken eyn leyen bokelijn dat sal mit bilden al vntworpen sijn Van de(m) nyen testame(n)te mitte(n) olden figure(n) dar sal vnder stan voerd bi scrifture(n) De bedu^&osup;ydinge gescreue(n) jn du^&osup;tscher scrift hijr to so mote my helpe(n) jh(es)u crist Dit boek sal hete(n) .j. spegel der mi(n)schlike(n) salicheit so hir na jn-de(m) anbegi(n)ne disses bokes gescr(iven) steit Me(n) dit prolog(us) so gij hijr vore hebt vornome(n) wil ich iv beduyden bi enen eyckene bome Eyn lerer sal der scrift to nener stunt meer wt leggen wan em ebene kumt To siner lere vnde to sijner rede vppe dat he dat volck dar mede Nicht en make vordroetsam Dat ander late he altemale stan Vppe dat gij desse rede v(er)stan mogen so wil ic iv eyne gelijcknisse betogen Jn ener abdije .j. grot eyckenboem stoet dar af deden de mo(n)ncke er claghe groet Jege(n) den abt vn(d) begerden mit trouwe(n) dat he den boem wolde af late(n) houwe(n) Wa(n)t he en vele lucht benam dar v(m)me were(n) se dem bome gram De abt irvu^&osup;llede des couentes wille(n) vnde leit de(n) boem altohand velle(n) Do queme(n) de amptlu^&osup;de dar to gegaen eyn yslich wolde sijn deil an der eycke haen De smedemeister irkoes den vndersten stam de em sere wol evene qwam De schomeister leid de barke(n) af schelle(n) de queme(n) em evene to sijnen velle(n) De ty(m)mer meister den rechte(n) balcken nam De em to sijnen buwe evene quam De vischmeister dat kru(m)me holt to samen sochte dat em to wranghe(n) jn-de(m) scepe gud dochte De mole(n)meister leit de wortelen graue(n) v(m)me driueschiue(n) to maken dar aue De backmeister leit de twige to hope leze(n) de duchte(n) em to backende nu^&osup;tte wezen De kellermeister dat boddic holt to zic nam dat em to sijnen tu(n)nen evene quam De zwynemeister las to same(n) de eyckelijn dar mede so messtede he zijne zwijn De cosster de grouen louer aff brack dar mede dathe de kercke bestack De badestouer was oec nicht de leste de na(m) dat em deynde to badeqwesste(n) De schriuer de eyck apple af brack dar af so makede he sijn black De kokemeister quam mit eyne(m) wagene vnde voerde de spoene alte samene Eyn iewelik ampt ma(n) va(n) dem bome las dat em to sijnen ampte nutte was Dit were(n) al des couentes amptlu^&osup;de me(n) den syn wil wil ic iv nv bedude(n) Eyn lerer sal zic hijr na prijsen de sijne lere wil recht bewijsen He sal van-der scrift dat deil vt lezen dat em to der lere du(n)cket nv^&osup;tte wezen Vppe dat sine rede nicht werde to lanck doit he dat so heuet he des danck Wetet oec dat de hilge scrift dem weiken wasse gelike(n)t ist Dat sodane(n) bilde an sich vntfeit alse jn-deme jngesegele gegraue(n) steit Bewilen .j. aern bewile(n) .j. louwe(n) schicht also plecht me(n) vt to legge(n) de hilge scrift Eyn ding beteike(n)t bewilen vnsen scepper vnde beteikent oec bewilen lucifer Do coni(n)g dauid helt godes gebot do beteyckende he vnze(n) heren got Do he eyn vor=rader vn(d) eyn moerder was do beteikende he den boesen sathanas Gy solen oec weten dat vnse here jh(es)u crist bewilen bi eyne(m) boeze(n) mynsche(n) gelike(n)t ist So me(n) hijr achter na vindet openbaer manck den olden figuren geteike(n)t claer Auer so sal me(n) nicht an seen der my(n)sche(n) misdaet me(n) sal an seen de gelijknisse de he an sik haet Absolon was ein recht boze wicht nochta(n) so is bi em beteikent crist Absolon heuet de schoneste gewezen dar van wi jn-den boeken lezen An eynen bome dat he heng dar he sijnen dot ane vntfeng Also is oec vnse here jh(es)u crist de dar de allre schoneste is De starf al hangende an eyne(m) bom nv horet oec van-de(m) starcke(n) sampson Yn sijner vyende stad qua(m) he mit macht by enen quaden wiue sleep he de nacht Sijne viende sloten de poerten tho vnde wolden ene doeden des morge(n)s vro Jn-der myddernacht stond he vp va(n) slape he to brack de porte(n) vn(d) ginc siner strate Nochtant dat sampson mit deme wiue zv^&osup;ndlijke werck begunde to driue(n) Van den sunden nemt me(n) nene figure to oerkunde jn-der hilgen scrifture Me(n) dar v(m)me he bi sampsone beteike(n)t ist v(m)me dat he de aller starckeste was jh(esus) crist De oec vp stund tor midder nacht vn(d) to=brac der helle porte(n) mit siner macht Des gelijc vind me(n) vele jn-der hilgen scrift dar v(m)me ne sal me(n)t my vorkeren nicht Dat ic dit boec also hebbe ghe=ordineret Ic hope dat god sole dar jnne w(er)de(n) ghe=eret Vnde maria sin moder de maghet reyne de hilge(n) engele vn(d) de vterwelde(n) algemeyne Vnde dat wi also dar bi betere(n) mote(n) vnse leue(n) Dat elc mote jnd leste goede eine salige sele geue(n). Ame(n)

Rubrik: .gli bo(n)i (con)sumat(ur) (et) mali corruu(n)t v.e xiiii.o cap(itul)o q(u)o ad caf

[14v]

DYt boec js den vngeleerden luden bereid. vnd het .j. spegel der minschliken zalicheid Dar ane mach me(n) proeue(n) dorch wat zake(n) god den mynsschen wolde maken. Wo de mynsche v(er)doemt ward va(n) des du^&osup;vels valscheit vn(d) weder zalich ward va(n) godes barmharticheit. Lvcifer irhoef zic jeghen zijne(n) schepp(er) vnde heylant daer v(m)me ward he gestoth inde helle altohant. Hijr vmme wolde god den mynsschen schapen dat he mit em mochte den vall wedder maken. Dit hatede de du^&osup;uel vn(d) dachte in sijne(m) moed wo he den my(n)schen bedreige(n) mocht. dat duchte em gued. He koes wt allen creaturen eyn slanghe des zijt bericht de hadde .j. my(n)schen houed al gaende vp gericht. Dar jn zo wrachte he .m. list der droegeneere vnde sprac to dem wyue mit ziner valschen leere. He bekoerde dat wijf vnde nicht den man he vru^&osup;chtede dat em to cloek were adam. He zochte dar wijf dat he ze vant alleyne wandere(n) wente eynzam bedru^&osup;get me(n) beth da(n)ne zelfander. Alzo brachte de du^&osup;uel vnse moder eua to valle dar v(m)me wu^&osup;rden v(er)doemet er kindere(n) alle. De man ward buten dem paradijze ghe=maect dat wijf ward jn-dem paradize ghe=wracht. Dat dede god to eren. den vrowen vnde to prijze. dat he ze makede in dem paradize. He makede ze nicht. alze den ma(n). van eerden he wolde ze va(n) vleische vnde va(n) beene(n) late(n) werden. Nicht van-den voeten. dat he ze zolde vorsmaen oec nicht va(n) dem houede dat se de(m) ma(n)ne zolde boue(n) gaen. He brack se de(m) manne wt der zijden zijn ze zolde werden zijn ghenoed vn(d) zijn helperijn. We(r)e dat wijf in-den groten eeren bestaen zo hedde er de ma(n) nu(m)mer gheen leit gedaen. Auer v(m)me dat-se volgede des du^&osup;uels leeren zo mod ze de(n) ma(n) boue(n) zic hebbe(n) als eyne(n) here(n). Dat wijf gelouede dem du^&osup;uele vn(d) nicht den man vnde de ma(n) ward va(n) dem wyue v(m)me ghedaen. He hadde ze alzo leif. dat he mit er ath vppe dat-se nicht bedroeuet wurde. so dede he dat. Salomo(n) dede dorch vrouwe(n) leyue wille(n). den belden eereCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. nochtant gelouede he des nicht dat god .j. bilde were. Alzo ath adam den appel. dorch des wyues begheren nochtant meynde he nicht gelijc to w(er)dene sinem heren. Dar vm(m)e zu^&osup;ndegede eua. boue(n) adam zo vele de meer vm(m)e dat-se gelijc wolde werden erem schepper. Eyne ander grote zu^&osup;nde dede ze dar ane oech dat se mit listigen woerden adame to zic toech. O. clocker ma(n) an dissen reden machstu schouwen wat valscheit is an-den lystigen woerden der vrouwen.

[15v]

Schouwe an adam vnde an-den starcken Sampson schouwe an dauid vnde an den wijzen salomon. Heued alzo grote lu^&osup;de bedroege(n) der wyue lysst proeue oftu vor der wyue droeghene zeker bist. Die du^&osup;uel ne darsste nicht bekoere(n) vnze(n) vader adam dat wijf was keener. se darsste en aneghaen. De du^&osup;uel bedroech dat wijf alleyne dat wijf v(er)doemde adam. vn(d) vns alle ghemeyne. Hedde de mynsche an godes gebode bestaen nv(m)mer gheyn dood ne hadde em an gegaen. Nv(m)mer were he moede geworden van enigerleye arbeid eme ne volgede nv(m)mer meer zu^&osup;cke edder cranckheid. Ane we zolde he va(n) ziner moder werden gedraghen ane wee w(er)e he gebore(n) vnde ane claghen. He zolde leue(n) ane allrehande bedroeffheit zonder jenegherhande schemede ofte smaheit. Zijne oren ne wurden doof nv(m)mer mere noch zijne theene ne solden em nv(m)mer zwere(n). Gheyn water ne mochte em irdrencken doot he en mochte oec nicht v(er)berne(n) in viu^&osup;res noot. Gheyn deer ofte vogel ne mochte em hindere(n) icht gheyn lucht ofte weder mochte em bedroue(n) nicht. Nv(m)mer hadden de lu^&osup;de strijd vnder malck andere(n) alze brodere vn(d) zu^&osup;stere zolden ze leifliche(n) wandere(n). Alle creature(n) zolden de(n) mynschen weze(n) vnderdaen In vrouden zolde he sonder zorghe(n) zijn bestaen. Alzo lange beth id gode behachlic gewest we(r)e zo zolde he ene gehalet hebben to der ewige(n) eere. Nv zal geyn mynsche vrage(n) van den zaken war vm(m)e got. den engel. vn(d) den mynsche(n) wolde maken. Na dem male dat wol vore bewijset is er vall zodaner zake neyn mynsche vraghen zall. War vm(m)e god makede coning pharo so harde vnde marie(n) magdalene(n) va(n) zu^&osup;nden bekaerde. War vm(m)e he gaf sinte peter trane(n) vnde ruwe vnde leet judas bliue(n) in sijner vntruwe. War v(m)me he dem eyne(n) scheker gaf bekantheit vnde leed den andere(n) bliuen in sijner blintheit. War v(m)me he dem eyne(n) twidede vn(d) de(m) andere(n) nicht des ne zal nymand wezen bericht. Disse godes werck vn(d) andere disses gelijc zind des mynschen herte wilde vn(d) vnbegrijplic. We(m)me god wil den maket he hard vnde wem he twydet de wert bekaerd. O. zoete god we(n) du wilt de(n) machstu zalich maken gedencke dar an dattu v(n)s heuest geschapen. Gebrecklich vn(d) cra(n)cke creature van erden help dat wy nv(m)mer va(n) dij gescheiden werden. Dat geschee vns allen zamen Jn godes name(n). Amen. WJ. hebben gehoerd wo god den mynsche(n) irhogede nv zole wij horen wo he zic v(er)snoedede. DeDe durch Rasur gebessert aus Des. mynsche was in grote(n) ere(n) vn(d) irkandes nicht do wart he vt gedreue(n) vm(m)e dat he va(n) gode karde sich. He ward geworpen vt dem p(ar)adise der wunlicheit jn-den dall der armod vnde der jamerlicheit. He v(er)teech dar zijner vroude vn(d) siner groten eere vnde heuet hijr gevunden droeffnisse vn(d) herte zwe(r)e. He ginck vten vrouden vn(d) vt der lusstigen stad vnde qua(m) in-de pyne vnde in-der wedder mode path. He qua(m) in der boze(n) werld valsche velth de dar vele gudes louet. vnde weynich helth. Se louet dem mynschen .j. lang leuen wan de dod comt. so mach se nicht .j. stunde geue(n). Se louet dem lyue lange gesundicheit vnde brenget zele vnde lijf to ewiger crancheit. Se louet rijcdom. grote eere vnde lant vnde gift to de(m) lesten nicht. we(n) vuel aes vn(d) stanck. Se gift me(n)negen mynschen schath vn(d) herschappije vnde is doch alle vorganclich vnde droegherije. Wente se en moge(n) den mynschen nicht vorlange(n) sijn leue(n) noch ouer des dodes gewalt nene vrist gheuen. Cvme geuen se dem mynschen an sinem lesten ende eyne(n) doet dar me(n) se jnne mach bewynden. Dar v(m)me is disse valsche werld de(m) vlederbome gelijck

[17r]

des blome(n) zijn zu^&osup;verlic vn(d) de vrucht ne doech nicht. Alzo duncket vns hijr der werlt wu(n)ne zu^&osup;verlic zijn de vrucht de er na volget js ewige pijn. De werlt is oec gelijc dem vor reder yudas des cu^&osup;ssen vul valscheit vnd vul arges was. Aldus-dane(n) teyken gift de werld den lu^&osup;den alze yudas gaf den heydene(n) vnde den joeden. Wem se mit rijcdome vn(d) mit ere cu^&osup;sset vor de(n) mv(n)t de(m) voret se achter na to der helle grunt. Jo doch en is rijcdom alle(n) lu^&osup;de(n) nicht to v(er)domycheit ze is ma(n)nige(n) mynsche(n) to eyner zalicheit. Dar vm(m)e sprac daniel to dem coni(n)ge nabugodonozor mit almosse machstu dene zunde lozen woll. God de en v(er)werpet de rijke(n) lu^&osup;de nicht de alzo doen alze de olde thobias leerde zinen zoen. Heuestu vele zo gif dorch god vulkomelich heuestu lu^&osup;ttic. dat selue vm(m)e deyle leiflich. Heuet .j. my(n)sche grot gut dat is nene zu(n)de men de leyue des gudes maket der zele wunde. An guder spijze en is oec nene zu^&osup;nde zo zere me(n) an der spize vnbeschedenheit licht vele me(r)e. Vnde .j. gut cleid en bevlecket oec dat herte nicht eyn elc mynsche mach drege(n) na sijner plicht. Cony(n)ge ofte hete(n). en themet neen snoede gewant eyne(n) arme(n) ma(n)e en themet oec neen blyant. Eyn iewelc mynsche mach wol na ziner achte varen men van ouermate zall he zic yo bewaren. In allen dingen zal zic de my(n)sche jn rechter mate prize(n) vnde ne zal jn nenen dingen ouermate bewizen. Na dem dat v(n)s de w(er)ld wil v(er)raden mit ghude zo zole wij rechte mate holden jn vnzer hoede. Disse anvechtinge der werld en had wi nicht geleden were wi jn dem paradize gebleuen. Dar had wij geleuet ane allrehande anvechtinge hijr en bliue wi nicht ane bedroefnisse .j. stunde. Eyne cleyne vleege edder .j. cleyne wormekijn mach hijr dem mynschen alte zwaer zijn. Bylliken zullen alle eleme(n)te den mynsche(n) an vechte(n) vm(m)e dat he zic tege(n) zine(n) scepper darsste vp richten. De erde moyet ene mit dystelen vnde mit doerne(n) de deerte der erden mit eren theenen vnde hoerne(n). Water vnde meer. ene v(er)zencken vnde vordrencken de zee rovers ene berouen vnde krencken. De lucht mach ene me(n)nigerleije wijs plagen de vogele der lucht mogen en to bijten vn(d) to gnage(n). Dat vu^&osup;er mach ene v(er)berne(n) vnde de roek blind maken jn-dem paradijze we(r)e wij vry va(n) alle dissen zaken. Yn dem paradize were all malc anders vrind geweze(n) hijr cone wij nowe eyne(n) guden vru^&osup;nt wt gelezen. De wijle de mynsche heuet gud vnde eere zo vindet he vru^&osup;nde meer. vnde meere. To hant. wan dat gut beginnet to v(er)zwinden zo kan he kume eyne(n) truwe(n) vru(n)t gevynden. Eynen truwe(n) vrunt zal me(n) in noede(n) merken de(n) gheyn vngelu^&osup;cke noch sake kan v(er)wercken. De zic zelue(n) vn(d) all zijn gut zettet vor zine(n) vrunt den mach men ouer truwe holden jn aller stunt. Me(n) got de is de alre truweste vru^&osup;nt gewezen de zic zulue(n) vn(d) all zijn gut vor v(n)s heuet gegeue(n). Wij were(n) viende vnde vordomet ewichliken vnde he heuet vns jrlost vter noet barmhartichlike(n). Wy mosten alle varen to dem ewigen kercker vnde ne hadden jn alle disser werlde nene(n) irlozer. To de(m) lessten quam de vader aller barmharticheit vnde sach guetlijken an vnze grote jamericheit. Vnde dachte vns to jrlozene van-de(m) jamerlike(n) kryge Des gaf he vns eyn teyken an eyne(m) grone(n) twyge.Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. Den he bi der duve(n) zante dem gude(n) ma(n)ne Noe vnde all den ge(n)nen de dar do vloete(n) in-der wilde(n) zee. Alzo wolde he zine barmharticheit zenden to der helle(n) vnde dar vt lozen adame vnde alle zijne gezellen. Dat sulue heuet v(n)s oec got bewizet an vele figuren alzo men wol vinden mach jn-der hilge(n) scrifture(n). O zote jh(es)u jrlu^&osup;chte vnze herte vnde vnze zynne dat wi di vnde de hilge scrift vorstaen dar jnne. ame(n). WJlle wy vnze v(er)lozinge weten Edder an schouwen zo moge wij eyn begin neme(n) an Marie(n) vnz(er) vrouwe(n). Wante do got wolde mynsche werden do moste he ersten zenden zine moder vp erden. Vppe dat wij de rede to beth vorstaen van dissenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. zo zu^&osup;lle wy vore neme(n) eyne gelijcknisse. Eyn mynsche ginc nedder va(n) jh(e)r(usa)l(e)m to jericho vnde quam vnder de morde(r)e des wart he vnvro. Se beroueden ene vnde sloge(n) ene dotlike wunden vnde lete(n) ene halfleuendich liggen. vn(d) vngebunden. Do quam dar gegaen .j. prester vnde .j. dyaken ze ne konden ene nicht gezund maken. Eyn samaritanus jrbarmede zic ouer den ma(n) vnde halp em dat he zijne zundheit weder gewan. Were de barmhertige samaritan(us) dar nicht gecome(n) zo hadde de crancke nicht zine gesundheit nicht wed(er) genom(en). An dissen mynschen is beteykent allre my(n)schen kv^&osup;nne dat inde werlt quam vt des p(ar)adizes wunne. Vnde wart berouet aller godes ghenade vnde gewunt mit des ewige(n) dodes plage. Do was de mynsche geheten half leuendich we(n)te he leuede an dem lychame vnde an der zele nicht. Eme ne was prester edder dyaken behu^&osup;lplich wente bote edder ruwe ne mochte ene maken zalich. Eyn samaritanus qua(m) an der lesten stund vnde jrbarmede zic vnde makede ene gezund. Samaritanus .j. hoeder bedu^&osup;ydet jst vnde beteikent den ware(n) hoeder jh(esu)m crist. Were de hoeder jnde werlt nicht gecomen zo en hedde wi vnze gezunt nv(m)mer wedder genome(n). Dar vm(m)e zole wij louen den hilgen crist va(n) dem vns zo grote zalicheit gecome(n) jst. Do vnze leue here mynsche werden wolde do jrweckede he eyne maget de sijn moder weze(n) zolde. He zante eyne(n) engel to her yoachym de vil gerne de botscap ku^&osup;ndegede em. Dat eyn dochter zolde va(n) em werden geboren de got to eyner moder hedde vt irkoren. Dat zulue heuet oec got bewijzet an vele figure(n)Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze wij in-dem boke zeen vnde hoeren. Coning astrages jn eyne(m) drome zach he eyne(n) wijnstam de was gewassen vt ziner dochter licham. He was vt gebreydet zo wu^&osup;nnenclike dattet bedecket hadde all zijn coni(n)grijke. Na der tijt wart em gesaghet dat .j. grot coni(n)g solde gebore(n) w(er)den van-d(er) maghet. Dat wart dar na altohand(e) waer do ze den mechtigen thirus ghebaer Gelijker wijs alze dem coninge wart geopenbaerd dat van zijner dochter coni(n)g thyrus gebore(n) ward. De de kinder van jsrahel vry makede vnde ze vter vencknisse wedder brachte. Alzo ward oec h(er) yoachyme vore gezaget dat he mit Sinte anne(n) zolde teelen eyne maget. Va(n) der zolde gebore(n) werden de wa(r)e coni(n)g jh(esu)s crist by dem de mynsche vter vencknisse jrlost ist. Hijr vm(m)e zo zu^&osup;lle wy to allen tijden de hilge maget sinte Marie(n) gebenediden. Gebenediet zijstu hoech gelouede Marie dv bist eyne blome with vor allen lilije(n). Gebenediet zi de bodescap diner to comsticheit de eyne bewizinge was all vnzer zalicheit. Gebenedijt zij de hemelsche vader de dy leed gewerde(n) vnde de zone. de di koes to eyner moder vp erden. Vnde de hilge geist. de di jn diner moder lyue jrweelde gebenediet zi oec de vader. vn(d) moder de dich theelde. Dat maria jn erer moder lyue gehilget wardCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat hadde de wize salomon ge=openbaerd. He sprac jd were eyn beslotene kru^&osup;yd gaerd vnde were .j. born mitte(n) jngezegel wol bewaerd. Do ze noch in erer moder lyue was besloten do wart er de gnade des hilgen geistes in gegote(n). Vnde wart bewaerd mit dem jngesegele der dreualdich(eit) alzo dat an ze ne mochte nene vnvledicheit. Van disser zaligen joncvrouwen louezamCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. sprac de hilge geist. dorch den p(ro)pheten Balaam. Dem p(ro)pheten wart gelouet vele gudes vn(d) genoech dat he ouer jacobs geslechte zolde geue(n) eyne(n) vloec. Do zante got zinen engel dar en jeghen de kaerde v(m)me den vloec jn eyne(n) zeghen. Dit geschach vor godes geboerd zere verne do p(ro)pheterede de sulue balam van ener sterne. De zolde vp gaen van jacobs geslechte dat zal me(n) v(er)staen van marien to rechte. Wente se de ware leyde sterne ist de vns hijr nedder leydde den ware(n) crist. Des zulue(n) leidsternes was vns grote noed myt zijner hulpe heb wy v(er)wonne(n) den ewige(n) doed. Mit erem geleyde zu^&osup;lle wi dat meer ouer varen ze mach vns in al vnzen noede(n) wol bewaren. O. zu^&osup;nder. wo groet dine zu^&osup;nde ist dv zalt nvmmer twyuelen an crist. Dv zalt dissen leidsterne stedes an zeen zo ne mach di nv(m)mer nicht arges gescheen. Disse leidsterne zach de zu^&osup;ndege theopholus an vnde quam to der gnade godes weder al zonder wae(n). O zote jh(es)u. help vns dat wy en alzo mote(n) an zeen dat vns nvmmer mote arghes gescheen. Vnde dat wi hir alzo moten zijn in dissem ellende dat wi vnze leuend brenge(n) vp eyn gud ende. Amen. HJr voer heb wy de boedscap va(n) vnzer vrowe(n) gehord nv zole wi hore(n) van erer hillgen geboerd. Van coni(n)g dauites geslechte zo was ze vt gesprote(n) dar ysayas af hadde gepropheteret vn(d) gesproken. He p(ro)pheterde van eynem rijze vnde van eyner blomenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de zolden va(n) her yessen wortele wt comen. Dar vppe zollde rouwen de hilge geist vn(d) zine gaue nv mercket wat troestes vns is gecome(n) dar ane. By dessem rijze vnze leue vrouwe beteykent ist by der blomen er kind jhesus crist. De .vij. gaue dat zijn zeuenleije medecyne jegen de .vij. houetsunde vnde er fenijne. De erste gaue is. God vru^&osup;chticheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. daer mede vordriue wi de houardicheit. Wolde wi bedencken wo lucifer v(er)stote(n) ward zo vru^&osup;chtede wi god vn(d) bewaerden v(n)s vor houaerd. So we jn allen dingen gode vru^&osup;chten kan de heuet de erste gaue des hilge(n) geistes zonder wae(n). De ander gaue is de barmharticheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar mede vordryue wi hath vnd vnstedicheit. De hatighe mynsche kan zic ouer nymand jrbarme(n) de mynza(m)me mynsche irbarmet zic ouer de arme(n). Zo we mit bedroueden lu^&osup;den. medelidinge hebbe(n) kan de heuet de ander gaue des hilge(n) geistes sonder waen. De derde ghaue js de wijsheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. daer mede v(er)dryue wi den toern. vn(d) de doerheit. De toern de maket alzo vnbescheiden den man dat he gode noch den luden nicht gelouen can. Auer disse gaue leret vns na gode vnde na-de(n) lu^&osup;de(n) leue(n) vnde in al vnzen wercken yo eyn gut bilde gheuen. We wol gode vn(d) den lu^&osup;den gelouen can de heuet de derde gaue godes sonder waen. De veerde ghaue js de starcheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar mede dryue wy va(n) vns de traecheit. De trage mynsche ne can nicht lijden doech god me(n) disse gaue leret vns lyden. vn(d) holde(n) godes gebod. So we alle dinc dorch got wol gelijden can de heuet de veerde gaue des hilgen geistes zond(er) waen. De vyfte ghaue js de rechticheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar mede v(er)dryue wi va(n) vns de giricheit. De ghirige mynsche wil yo zijn gud meeren de rechtferdige mynsche volget gode vnze(m) here(n). De reth vns dat wi dat v(er)genclike gud geuen vm(m)e dat gut van dem ewygen leuen. We dissem rade godes volgen kan de heuet de vifte gaue godes zonder waen. De zeste gaue is vorstandicheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar mede vordryue wi ouermaticheit. De ouervlodicheit maket de(n) mynsche(n) mit zeende(n) oge(n) blint jn v(er)standicheit leerd me(n) kenne(n) gotlijke ding. Zuystu eyne schone blome edder de zu^&osup;nne dar bi zo irkenne dat got sconer is boue(n) alle wu^&osup;n(n)e. So we gode alzo bi den creaturen jrkenne(n) can de heuet de zeste gaue godes wol vorstaen. De zeuende gaue dat is de geistlike zoticheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar mede v(er)dryue wy boze lust vnde vnku^&osup;yscheit. Wan de mynsche smaket des hilgen geistes zoticheit zo du^&osup;ncket em alle vleischlike lust eyne bitterheit. We zodane lust van gode heuet vntfaen de heuet de zeuende gaue des hilge(n) geistes sonder wae(n). Disse .vij. gaue zijn vns van dem rijze vntstaen de van her yessen wortele js vp geghaen. In welker wijze dit rijs er blome brenge(n) zoldeCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat was dat got an der beslotene poerte(n) bewize(n) wolde. Ezechiel zach eyne beslotene poorte staen de zolde beslote(n) bliue(n) vn(d) got zolde dar dorch gae(n). Alzo zolde maria eyne reyne maghet bliue(n) vnde got zolde geboren werden van erem lyue. Wy moge(n) oec de geboerd vnzer leue(n) vrouwen an eyner andere(n) figure wol beschouwen. Salomo(n) buwede gode eyne(n) tempel. grot vn(d) lancCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de hadde boue(n) vm(m)e drijerhande v(m)me ganc. De beteyken .iij. crone(n) vn(d) drierhande w(er)dicheit de vnze leue vrouwe jn-dem hemelrijke drecht. De erste js der meghede crone de wert er dar vm(m)e to lone. Dat-se dat maghetdom alre erst heuet betracht vnde hestet mit reynicheit jn-de wu(n)ne gebracht. De ander ys der merteler crone de ward marien dar vm(m)e to lone. Dat ze was eyne mertelerynne an erer zele vnde an erem zynne. We(n)te wat vnze leue he(re) an syne(m) lyue leid dat leid ze an erer zele mit moderliker jam(er)heit. Maria heuet oec der prediker crone de ward er dar vmme tho lone. Dat ze de hoge predikerinne was de all vnzes here(n) woerd to zame(n)ne las. Vnde meer wan alle prediker va(n) gode wisste(n) vn(d) was eyne lerersz der apostele vn(d) ewa(n)gelisste(n). De tempel salomo(n)s was va(n) witte(n) mormel getsijret vnde bynne(n) mit roden golde wol geformeeret. Alzo was maria with mit magetliker reynicheit vnde v(er)gu^&osup;ldet mit rechter leyue vn(d) barmherticheit. Yn dem temple was oec beslote(n) .j. wyndelstee(n) fijn de vpte(n) tempel wezen wolde de ghinc dar yn. Alzo was in marien besloten de wa(r)e godheit de vns den wech vpwart to he(m)mele heuet bereit. O. zoete ih(es)u dorch diner leyue(n) moder ere laet vns den wech v(er)leyzen nv(m)mer me(r)e. Amen. WJ hebben gehord. va(n) joachyms bodscap vn(d) marie(n) geboerd nv zole wi hore(n) wo ze wart gebracht in-de(n) te(m)pel voerd. Se wart geoffert jn-den tempel vnzem heren dar ze gode deyne(n) zolde vn(d) de hilge scrift leren. Dit offer hadde got bewizet an eyne(m) gu^&osup;ldene dyssche de wart vtem meere gethogen gelijc eyne(m) vissche. Yn deme lande dar got dit wunder dede dar plach men de zunne an to bede(n). Dar was jn-dem lande by dem meere eyn tempel gebuwet jn-der zu(n)nen eere. Se wurden des to rade dat-se de zu(n)ne eere(n) wolde(n) vnde offere(n) er de zelue tafel van golde. Alle de werlt wolde de tafele bezeen vnde dat wunder dat dar was gescheen. De disch kreech den namen in-dem lande dat he hette der zu(n)nen disch jn-dem zande. Vm(m)e dat de tempel bi dem meere jn-dem zande stu(n)t dar v(m)me vu^&osup;nden de lu^&osup;de den namen vnde de(n) vu(n)t. Do got marie(n) to comst vore bewizen wolde do zante he dar den wunderliken disch va(n) golde. Gelijker wijs alze de disch in-de(m) tempel geoffert ward alzo was in-de(n) tempel to jh(e)r(usa)l(e)m marien vaerd. Vnde wart ge=offert gode de dar js de wa(r)e zu(n)ne de wol is aller vrouden eyne wunne. Alle de werlt begheerde den disch to schouwen alzo begherde oec alle de werlt de to comst vnz(er) vrouwe(n). De zelue disch was gemaket van clare(m) golde wentet got an marien reynicheit bewize(n) wolde. Maria was gu^&osup;lden an der zele vn(d) an dem lyue ku^&osup;ysch vnde reyne bouen alle wyue. Maria is oec by eynem dissche vore bewizet we(n)te de mynsche wert va(n) dem dissche gespizet. Alzo heb wi van marien de spijze genomen de va(n) dem hemele hijr neder is gecomen. Gebenediet zi de vil hilghe disch in allre wize va(n) dem vns gecomen is de vil hilge spize. Gebenediet si de moder vnde de vader. dar maria va(n) is gecom(en) dat offer wart ghode to vnzem vromen. Wy lezen des nicht jn-der olden EeCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat yema(n) offerde zine dochter. sonder jeepte. De offerde zijne dochter gode men nicht rechte na godes gebode. He offerde zine dochter gelijc eynem vee alze men to done plach jn-der olden Ee. He en zolde alzo nicht hebben gedaen he dede zere vnwijsliken dar aen. Dat he ze offerde doot alze .j. vee do mochte ze gode nicht gedeyne(n) me. Me(n) maria wart geoffert redelijken wente se deynede gode ewichlijken. Her jepte(n) dochter weynede do ze zolde sterue(n) vnde zolde nenerhande vrucht na zic erven. Dar vm(m)e was ed. dat-se do wol wisst dat va(n) erem slechte nicht gebore(n) wu^&osup;rde crist. Auer dat ze beweynede clageliken dat bevand maria zalichliken. Her jeepte de offerde zijne dochter dar vm(m)e dat he zine viende do hadde v(er)wunne(n). Me(n) maria wart geoffert to eynem oerkunde dat de mynsche alle zijne vyende v(er)wu^&osup;nne. Do disse zalige maria jn-den tempel quam eyn reyne hillich leuend ze an zich nam. Se begunde zic alte male gode to gheuen vnde an hemelscher beschowinge to leuen. Dar vm(m)e is ze gelijket der coni(n)ge(n)n va(n) p(er)sien lantCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar aff dat ic iv wil zeggen altohant. Se hadde vp eyneme thorne eyne(n) gaerde(n) de schone coni(n)gi(n)ne vn(d) edel van aerde. Dar vppe zo wonede de schone vrouwe dat ze mochte eres vader land beschouwe(n). Alzo bescouwede maria altijt eres vader lant dat is dat ewyghe hemelrijc ghenant. Se oeuede zic jn aller hillicheit jn allen dogeden vnde barmherticheit. Se plach du^&osup;ldich. oetmodich vn(d) gehoorzam to weze(n) ze plach to wakene vn(d) hilge boeke to lezen. Wat ze las dat vor=nam ze woll wente ze was des hilgen geistes vull. Wa(n)ner ze jn-der scrift vand dat va(n) gode was dat ku^&osup;ssede ze. dat las ze vnde wedder las. Wan andre juncfren ginge(n) vt dem tempel zo bleef ze dar jnne vnde bedede vn(d) weynde vel. Se dede gerne mit vlyte wat er got geboet ze en lede zic nv(m)mer slape(n) jd-en dede er grote noet. Alleyne dat er licham vnder wijlen sleep eer herte doch wakede vnde to gode reep. Se hadde ze(r)e zote reede vnde nicht vele woerd va(n) er ne ward nywerlde harde reede gehoerd. Se plach to groetene alle lu^&osup;de leifliken ze ne v(er)smadede weder den arme(n) ofte de(n) riken. Er antlat karde ze neder. mit ere(n) oge(n) zach ze god an nv(m)mer sloech ze er oge(n) vp. jege(n) enyghen man. Neyne crancken eder aerme(n) plach ze to v(er)smaen ze ne plach oec nvmmer leddich to ghaen. Se hadde eyn zalich leuend vn(d) alzo hillich dar ma(n)nich eyn gebilde an nam. vn(d) becerde zich. Wat me(n) gudes mach gescriuen vnde lezen dat is altemale an disser hilgen maget geweze(n). O. zoete jh(es)u. help dat wi ze alzo eeren vp disser erden dat wy van iv beyden nv(m)mer ghescheiden werden. Ame(n). WY hebben gehord wo jn-de(n) te(m)pel ward gebracht maria nv zu^&osup;lle wi hore(n) wo ze josepe truwede dar na. Wij vinden .viij. zake bescreuen war v(m)me dat-se got to ma(n)ne wolde geue(n). To dem ersten dat nymand ne hedde lozen waen dat ze .j. kind hadde bute(n) de(m) echte vntfaen. To dem andere(n) male. v(m)me dat-se hedde eyne(n) deynst ma(n) we(n)te se ne darsste nerghent alleyne gaen. To de(m) derde(n) male. dat de du^&osup;uel nicht mochte god jrvare(n) alze he zeghe eyne maghet. ane man gebaren. To de(m) verde(n) male. dat joseph zolde eyn getu^&osup;ych sijn dat maria were eyn reyne meghetijn. To dem vyffte(n) male. v(m)me dat (cristus) slechte mochte bescreuen werden to rechte. We(n)te me(n) plach de geslechte alle to bescriue(n) va(n) ma(n)ne. to ma(n)ne. vnde nicht van-de(n) wyue(n). To de(m) zeste(n) male. zo bewizede got. dattet echte were hillich. vn(d) gut. vnde eerlich. vn(d) rechte. To dem zeuende(n) male. wolde got dar in bewizen ofter yema(n)t don wolde. he mocht nochta(n)t maget bliue(n). To dem achte(n) male. dat nymand hadde quaden waen dat god de ge(n)ne de inde(n) echte zijn. wolde v(er)smaen. God heuet magedom leif vn(d) oec dat echte. vppe dat-se dar jnne doen. vn(d) leue(n) to rechte. Hillich vnde gut is der echte lu^&osup;de leuen weduwe(n) noch beter. De(n) megeden wil got dat beste geue(n). Der echten lu^&osup;de loen wert dertich vallt der weduwe(n) sestichvallt. den meghede(n) .C. vallt. Myssyng is du^&osup;re vn(d) des is meist in vnzer gewolt beter is zu^&osup;lver. noch beter js dat gholt. Schone is der morghensteerne wu^&osup;nne noch schoner de mane. aller sconest is de zun(n)e. Zoete du^&osup;ncket den lu^&osup;den de vroude des erdrijkes noch zoter des p(ar)adizes. aller zotest is des he(m)melrikes. All ist dat de magedom wol de beste zij doch zo en doech ze nicht. dar ensy eyn ku^&osup;ysch h(er)te by. We eyne maget an dem lyue vn(d) nicht an dem herte(n) ist de heuet der megede crone vorlore(n) vnde ge=mysst. De boue(n) ere(n) willen lidet gewalt vn(d) ouerlasst de ne w(er)t v(m)me dat nicht. der megede crone .j. gasst. Vm(m)e de ouerlasst wil er got sunderlinge(n) lonen dar to zal ze hebbe(n) der meghede crone. So we de crone v(er)lu^&osup;st mit vnwille(n) vn(d) anders nicht de mach ze wedder krigen mit ruwe vn(d) mit bicht. So we ze moedwyllens v(er)lu^&osup;yst an dem lyue de ne mach ze mit nener ruwe weder gekrige(n). All was marien eynem manne gegeuen nochtant zo ne wart er dancke to ma(n)ne ny bewegen. Dar vm(m)e wart se an der juncfrowe(n) schare gewizet hijr v(m)me zo is ze ghelouet vnde geprijzet. Dat ny gheyn boze dancke in er herte ne quam doch zo was eyne vrouwe de hadde .vij. man. Sara. hadde .vij. ma(n) vn(d) blef nochtant reyneCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. Maria mochte bet reyne bliue(n) bi ene(n) alleyne. Mochte asmodeus beware(n) sara(n). vor d(er) ma(n)ne schare vele bet mochte got. marie(n) vor eyne(m) ma(n) beware(n). Alzo dickent als ioseph zach marien an zo zach he eyne(n) godlijken schijn van er ga(n). Dar vmme ne dorsste he ze nv(m)mer an zeen jd en moste danne van vngeschichte gescheen. Tobyas vnd Sara. helden er ku^&osup;yscheit .iij. nacht alleyne maria vn(d) joseph. helden er magedom ewich reyne. Yosep hadde den willen. dat he ane wif bliue(n) wolde vnde got koes ene dat he marie(n) bewaren solde. Nicht dar v(m)me dat-se siner hoede bedroffte men dat he dat dede dorch der lu^&osup;de vru^&osup;chte. Wente got wolde zulue(n) zijn er behoeder zyner vt irkorene herte leyue moder. Maria hadde eyne(n) bewarer va(n) hemelrijke vnde eyne(n) vppe dem erdrijke. Nv zulle gi wete(n). dat all waer isCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. maria is geliker eyne(m) torne. de het Baris. De was allso starc. dattene .ij. hoedere alleyne bescherme(n) mochten vor alle de werlt gemeyne. Alzo starc was maria godes moder wente de starcke got was zelue(n) er behoeder. Vnde hadde ze mit allen dogeden gemaket zo vast dat to er to come(n) ne conde nenerhande ov(er)last. Dar vm(m)e is se oec gelijker coning dauites tore(n)Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar hingen wol .m. scilde v(m)me vnde dar vore(n). De scilde zijn er dogede vnde gude gewerck de marien makeden vasste vnde sterck. Se was alzo starc vnde vnvorwynlich dat er bekorunge eder zu(n)de mochte scaden nicht. Se v(er)dreiff va(n) zic nicht de zu^&osup;nde alleyne zonder oec van anderen lu^&osup;den algemeyne. Se was eyne scone maghet va(n) allen ge=bere nochta(n)t mochte ze ny ma(n) boesliken begere(n). We(n)te vt er vloed eyne gotlike craft de hadde alzo ouer grote macht. Dat-se alle quade begeringe conde v(er)jaghen van den genne(n) de ze an zaghen. Gelijker wijs alse dat cypress(us) mit siner cracht de slangen doit va(n) zic vleen vn(d) v(er)jaecht. Vnde dat selue doit oec de wijngaerd geveid als he in zijner bloesine steid. Alzo vordreif maria van alle(n) man quade begeringe de ze ye gesegen an. O. zote maria. beware vns van quader begeringe alzo dat wi ewich mit di bliue(n) vn(d) mit dine(m) kynde (crist)o. Am(en). WJ hebbe(n) gehord wo Maria getruwet ward nv zole wi hore(n) wo ze mit (crist)o is bezwaerd. De wijle zich beredde Jozeph to der brutlaft do brachte gabriel Marien de bodeschaft. Vnde ze wart zwanger mit dem hilgen criste dat josep dar nicht van ne wisste. Do he dat merckede do dachte he in zine(m) moet dit en mach anders nicht wezen da(n)ne guet. Yd en is nicht va(n) nener vnku^&osup;yscheit to gecom(en) we(n)te va(n) er en js ny gheyne boesheit v(er)nomen. Se hadde all er dage gewest ku^&osup;ysch vnde reyne vnde en hadde ny mit nene(n) manne ghemeyne. Se plach vele to vasste(n). ze was nene drenckerinne ze en beschympte nyma(n)de. ze was oec nene da(n)tserinne. Se plach to vleene alle gemeyne stede vnde was gerne alleyne an erem gebede. Se plach to schuwe(n)ne alle ydelheit vnde was in deme temple van erer kindheit. Zedder ze vtem tempel weder to hus quam zo is ze yo besloten gewesen all eynzam. My wundert war van dit wezen mach wente ze to nene(n) zu^&osup;nde(n) to vulbordene plach. Ed ys by wane an er nv vullenbracht dat ysayas p(ro)pheterede dar he sprach. Dat eyne maghet zolde .j. kint v(n)tfaen dit zalt mote(n) wezen na mynen waen. Oec sprac de hilge geist dor de(m) p(ro)pheten balaamCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat van jacobs geslechte zolde .j. sterne vp gan. Do meynde he dat eyne maget zolde gebare(n) crist jd mach wol zijn. dat dit de zelue steerne ist. Oec zolde van yessen wortele eyne rode vp gaen vnde dar vppe zo zolde eyne blome staen. Dar ane zo was alzo ghewijssaghet dat cristus wu^&osup;rde gebore(n) van eyner maget. Dat is an disser zu^&osup;luen Marie(n) jd is my nv^&osup;tte dat ic van er v(er)thije. Ych en daar nicht mit er vmme gaen we(n)te ze den ware(n) crist heuet vntfaen. Yozep bevru^&osup;chtede zic. alze sinte joha(n) baptist de en darsste nicht doepen. den waren crist. Centurio darsste ene nicht bidde(n) vnd(er) zin dack to com(en) petrus darsste nicht mit em jn-dem schepe wone(n). Sunamitis. darsste nicht wonen mit helyam alzo en darsste oec jozeph mit Mariam. Do yosep alzo in zinem herten gedachte eyn engel em de tydinge to wetene brachte. wo dat ze eyne reyne maghet were vnde van-de(m) hilge(n) geiste hedde kindes zwe(r)e. Disse wunderlike bezwaringe vnzer vrouwe(n)Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. leed god. Moyses in eyne(m) bussche beschouwen. De busch brande vnde v(er)loes doch nicht zine groenheit alzo wart maria zwanger. vnde vorloes nicht er ku^&osup;yscheit. God qua(m) jn-den busch vm(m)e de zake dat he de yoeden wolde vry make(n). Alzo qua(m) he oec in marien dorch den willen dat he vns vryen wolde van-der hellen. Auer do got wolde mynsche werdenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. doe irkoes he marie(n). boue(n) alle wijf vp erde(n). Dat was to vore(n) bewizet an eynem vlu^&osup;ys wulle(n) dat got mit dem he(m)melschen douwe leed irvu^&osup;lle(n). Do gedeon to dem strijde varen zolde do bath he gode dat he em helpen wolde. Dathe den zeeghe an den vyenden gewu(n)ne vnde des zolde he em geuen eyn oerkunde. He wolde .j. vlu^&osup;ys leggen vp eyne ouwe dat zolde got irvu^&osup;lle(n) mit de(m) hemelsche(n) douwe. De erde dar vm(m)elang zolde nicht werde(n) nath ed geschach em al va(n) gode dat he do bath. Dat vlu^&osup;ys js maria vnze leue vrouwe de wart alleyne irvu^&osup;llet mit de(m) hemelsche(n) douwe. Vp all erdrijke ne was des neyne maget werdich de den hemelschen dow vntfenghe an zich. De ewige got van hemelrijke wolde marien eyne(n) vlu^&osup;ys wulle(n) gelijke. Dat en dede he nicht zonder zake wente van-der wulle plecht me(n) cleder to maken. Alzo wart van marien licham gemaket .j. cleid dar mede dat becleydet wart de godheid. God de cleidede zic mit vns ghelijke vppe dat wi gecledet wu^&osup;rde(n) in zine(m) rijke. Dat maria zolde ghodes moder zijnCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat was oec an Rebecka geworde(n) schijn. Abraham zante eyne(n) wt va(n) zijne(n) knapen dat he zinem zone(n) eyne bruud zolde schaffen. De knape qua(m) dar vele juncvrouwe(n) weren he bath jnnichliken gode vnsem heren. Welker zinem ju(n)chere(n) to deile w(er)den zolde dat de alleyne em drincken beden wolde. Do boed em rebecka ere kanne vnde de voerde he mit zic va(n) danne. Alzo zante god zinen engel to der erden vm(m)e eyne maget de zineme zone(n) zolde w(er)den. Maria auer dem boden drincken boed do ze gelouen wolde an zijne woerd. Jch bin eyne deerne godes sprac ze na dynen woerden my geschee. Dar vm(m)e ward ze dem zone godes to deyle de gebenedide maghet ku^&osup;ysch vn(d) reyne. O. zoete jh(es)u lat v(n)s alzo eere(n) dine mynscheit dat wi ze mote(n) beschowe(n) jn-der ewige(n) godheit. Am(en). HJr vore heb wi van godes boedscap gehoerd nv zu^&osup;lle wi hore(n) van ziner hilgen gheboerd. De geboerd begeerden nicht de engele alleyne zonder oec de gantze werlt all ghemeyne. Dar vm(m)e reepen de hilge(n) vedere vp dat hemelrijke vnde spreken mit begeringhe alle gelijke. Here zende hijr nedder dat lam. diner godheit he(r)e zende hir neder dijn licht vn(d) dine waerheit. He(r)e wijze vns din antlat zo moge wi zalich w(er)den here zende vns dijnen zone(n) to der erden. He(r)e god wolde gi den hemmel to rijthen vnde wolde(n) iuwe barmharticheit hir neder gethen. He(r)e neyghe den he(m)mel vnde kum hir nedder he(r)e reike v(n)s dine hant. vn(d) loze vns wedder. He(r)e gedencke an dine grote barmharticheit he(r)e jrloeze vns va(n) vnzer groten jamericheit. He(r)e com hijr nedder vn(d) make waer. dine woerd de wij van dinen profeten hebben gehoerd. He(r)e zu^&osup;me nicht. vn(d) com snelliken hir nedder here vntfa de mynscheit. vn(d) loze vns wedder. Here vns ne can nymant zalich maken zonder du alleyne de vns heuet geschapen. Do ze lange alzo reepe(n). do bewysede he barmherticheit vnde quam do vn(d) lozede vns vter jamerheit. Dat was an eyneme gevange(n)ne to vore(n) geopenbaerdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de in coning pharoe(n)s kercker geworpen ward. He zach vter erden gewassen eynen wijnstam dar duchte em .iij. twijghe wezen an. Em duchte dat he vt druchte jn-des coninges napp va(n) den druve(n) vnde em to drinckende ghaff. Dat beteykende dat he zolde bynne(n) .iij. dagen vter vancknisse comen to ghenaden. Desse rede zulle wi nv geistlijken keren to der hilgen gheboerd vnzes heren. Meer da(n)ne .vmvm gebessert aus v.. jaer vor ghodes geboerd was de my(n)sche gevange(n) dar gi nv af hoerd. Dar na woes vter erden eyn wijnstam do got va(n) marie(n) jn disse werlde quam. De .iij. twige. dat zin .iij. wunderlike ding de me(n) an jh(es)u (crist)o alle bevynt. Dat is .lijf. vn(d) zele. vn(d) de ware godheit oec moge(n) de .iij. twyge zijn de hilge dreualdicheit. Vt dessem wijnsta(m)me wart geperset de rode wijn an dem stillen vrydaghe. mit groter pijn. Vnde an dem derden daghe dar nach wart de mynsche vter vencknisse gebracht. Wente den edelen wijn dranck got alzo dat he wart alzo blyde vnde alzo vro. Dat he alle zines thornes v(er)gath vnde den mynsche(n) al zijne zu^&osup;nde v(er)gaff. Dessen zelue(n) wijn heuet got vns gelaten vp erden vppe dat he alle dage to troeste moghe werden. Wente wi ene alle daghe v(er)thoernen dat wy en dar weder mede moge(n) v(er)zoene(n). Gebenedijt zij de godes barmharticheit de vns de zu^&osup;lue artzedije heuet bereit. Yd geschach oec jn-der zuluen nachtCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. do (cristus) to der werlde wart gebracht. Do bloyeden alle de wijngaerden va(n) engaddi dar wolde got dem volcke bewijzen by. Dat maria den zuluen (cristu)m ghenas de to vore(n) bi dem wijnsta(m)me beteyke(n)t was. Aldus zo heb wi van dem wijnsta(m)me gehoerd vn(d) wo wi v(er)lost zijn. mit der zaligen geboerd. Nv zu^&osup;lle wij mercken jn aronis rode yn welker wijze maria ward godes moder. Vn(d) in welker wize ze thelede de(n) hilge(n) crist de alle der werlde jrloezer ist. De rode bloyede vnde droech vrucht jn ener nacht yeghe(n) der naturen loop. van godes cracht. Alzo dede maria de vil reyne ghude de vore beteykent was by der roode. De gebaer eyn kint sonder man dat qua(m) er van dem hilge(n) gheiste an. Wij lezen dat aronis rode jn-der nacht hadde mandel vrucht. vord ghebracht. Yn-der mandele(n) schelle(n) zijn v(er)borge(n) der kerne(n) zoticheit alzo was in jh(es)u(m) besloten vn(d) v(er)borge(n) de zoete gotheit. God de bewizede zijne gudheit. den joede(n) vn(d) de(n) heide(n) wente he wolde zalich maken an ze beide(n). Octauianus was zo geweldich eyn heereCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat de rome(r)e spreke(n) dat he .j. god were. Do vraghede he Sibylle(n). der prophetissen ofte ze vanden zaken icht konde geghyssen. Ofte oec jvmmer vppe disser erden eyn geweldigher coning solde gebore(n) w(er)den. Yn-dem zu^&osup;luen daghe alze (cristus) geboren waerd Do ward zine geboerd to rome gheopenbaerd. Sybilla zach an dem he(m)mele vm(m)e de zu(n)ne staen eyne(n) tsirckel va(n) golde. schone vnde wol gedaen. Dar inne dat eyne maget mit eynem kinde zat do p(ro)pheterde Sybille deme keyzer dat. Vnde zede em dattet kynt gheboren were de were hemelrijkes vnde erdrijkes eyn here. Do de keyser v(er)nam disse dinc do vru^&osup;chtede he dat zu^&osup;lue kint. Vnd leed wt ku^&osup;ndeghen zijn ghebod dat ene nymand zolde holden vor eyne(n) god. O zote jh(es)u gif dat wy di alzo vru^&osup;chte(n) vp erden dat wy nv^&osup;mmer va(n) dij ghescheiden werden. Ame(n). VAn (cristus) geboerd. heb wi vore wol v(er)staen nv zole wi horen wo de offerhande ward gedaen. In dem zelue(n) dage do (cristus) geboren ward do wart ed dren coningen geopenbard. Ze zeghen eyne(n) schone(n) nyen steerne yn dat oestenland van bethleem alzo veerne. Dar jnne zege(n) ze zitte(n) .j. scone cleyne kindelijn dat hadde eyn gu^&osup;ldene cru^&osup;ce vp deme houede zijn. Se horden spreken eyne stemme maket iv snelliken van henne. Yn dat yoedsche lant dar nv gebore(n) ist eyn nye coning de het crist. Se queme(n) binne(n) .xiij. dagen in dat lant vnde vu^&osup;nden dar. alle der werlt heylant. Disse .iij. coni(n)ge zint bewiset bi de(n) dren vt irkoerne(n)Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de coni(n)g dauite dat water halde(n) vten borne. Al in dat zu^&osup;lue lant van bethleem vnde en vru^&osup;chteden alle erer vyende gheen. Alzo en vru^&osup;chtede(n) oec disse .iij. coninge nicht de(n) coni(n)ge herodes vnde al ziner plicht. Yaspar. melchior. baltazar. der drier coni(n)g name was de dre helde hette(n) abizay. zobothay. vn(d) ananyas. Disse helde zochten to bethleem eyne fonteyne de coni(n)ge zochte(n) dar de(n) coni(n)g der nye(n) sterne(n) reyne. Coning dauid was vro. vnde danckede vnze(m) heren dat zijne ryddere alzo vrome helde weren. De coning (cristus) de vrouwede zic des oec zere dat zic de heydenscap begunde vm(m)e to kere(n). Dat was wol bewizet an dissen dren heren de vt der heydenscap to (crist)o gecomen weren. Do ze vu^&osup;nden to bethleem dat hilge kind ze bededen ene an. den hemelschen coning. Se offerden dem coni(n)ge nyen tsolt dat was wijeroek. myrre. vnde golt. Dat disse ding aldus zolden gescheen dat was in-der olden Ee vore gezeen. An dem wijzen coning salomon de led zic maken eyne(n) elpenbeene(n) throon. De was gecleidet mit rodeme gholde. vm(m)e dat he zu^&osup;lue(n) dar vppe zitten wolde. Dar vp zo zath he alze eyn geweldich here alle coninge vnde vorssten. de boeden em eere. Vnde der gelijke van saba. de conynginneCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. quam oec mit grote(m) getrecke dar henne. Se brachte dem coninge alzo zeltsene ghifte dat ny des gelijc was ghezeen nicht De elpenbeynen thron. dat is vnze leue vrouwe dar vppe hadde de hemelsche coning zine rouwe. De zelue thron was gemaket va(n) witten beyne alzo was maria with. ku^&osup;ysch vnde reyne. De throen was mit rodeme golde getsijret wol alzo was maria. der bernende(n) leue to gode vul. Bouen .vj. graede hoech zo stont de thron dar vppe dar zath de wize coning salomon. Alzo heuet got zijne moder de zelighe(n) gekronet vn(d) gehoget boue(n) .vj. schaer d(er) hillige(n). Dat sijn p(at)riarche(n). p(ro)pheten. apostelen gemeyne mertelere. bichtegere. vnde juncfrouwe(n) reyne. De(n) zelue(n) thron v(er)tsijreden oec leuwe(n) twelue de .xij. apostele beteykent dat zelue. De marie(n) dar mede tsijreden al ghemeyne dat-se er alze eyner vrouwen wolde(n) deyne(n). Oec mogen de .xij. lewen wol beteycken de twelf olden patriarchen. De god dar to hadde vt irkoren dat maria va(n) ere(m) slechte zolde w(er)de(n) gebore(n). Boue(n) vp dem zeluen throne stonde(n) .ij. grote lewen schone. De beteykene(n) de .ij. tafelen van steyne dar jnne stonde(n) gescreue(n) de godes gebode teyne. De plach maria godes moder to draghen jn erem herten alle er daghe. Twe pijlre de helden den throen to beide(n) sijden dat he nerghen mochte wijken eder glijden. Dat beteykent dat de vader vn(d) hilge geist de beyde de van des zones moder. ny wu^&osup;rden gescheiden. Vppe dem throne zath vnze here jhesu crist de de allre hogeste conyng jst. Dar queme(n) de coninge mit grote(n) eere(n) vnde offerden. vnde anbededen vnzen here(n). Se offerden em wol drierhande tsolt dat was myrre. wyeroec. vnde gholt. Den wyeroec de prester to offeren plach daer men by beteykenen mach. Dat dat zoete marien kyndelijn de allre hogeste prester zolde zijn. De zic zu^&osup;lue(n) offeren kunde vor alle der werlde gemeyne zu^&osup;(n)de. De bitter myrre beteikent zine(n) doet den he lyden zolde vm(m)e vnze noet. Dat golt beteikent dattet zelue kind was. vnde is. aller creature(n) .j. coning. Wille wi na des coninges hu^&osup;lde leuen zo zole wij em oec vnze offer gheuen. Den wyeroec des gebedes vnde der jnnicheit dat golt der leyue. vn(d) de myrre der beruwicheit. O. zoete jh(es)u gif dat wi di alzo offere(n) vp erden dat wy nvmmer va(n) di gescheiden werden. Vnde to di moten comen jn-der engle schaer des help vns. jaspar. melchior vn(d) baltazar. Amen. HYr vore heb wi gehord wo jh(esus) (cristus) vnze he(r)e alze eyn got vn(d) als eyn coning ge=anebedet we(r)e. Hijr na zole wi hoeren vnde schouwen den kerckganck vnzer leuen vrouwen. De dar geheten is der vrouwen reynynghe der ge(n)nen de an mannen kinder gewynne(n). Alzo en darsste maria nicht to der kercken gae(n) nochta(n) hadde ze er kynd. sonder ma(n) vntfae(n). Doch zo dede ze alze ander vrouwe(n) dorch de(n) wille(n) vm(m)e dat-se de gebode der kercken wolde jrvu^&osup;llen. Se plach to holdene godes ghebod we(n)te va(n) all erem herten zo louede ze god. Dar vm(m)e zo is ze gelijket deme schrijneCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar de .x. gebode weren gesloten jnne. Disse .x. gebode wil ic iv nv bedu^&osup;den vm(m)e to lerende den vngheleerde(n) lu^&osup;den. Mynsche. du zalt nene(n) afgod beden aneCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dv zalt nicht ydeliken noeme(n) godes name. Ooc zaltu de hilgen daghe vijren dyne vader vn(d) dine moder saltu eeren. Du zalt oec nymande brengen jn-den doed du en zalt oec nicht stelen al heuestes noed. Du en zalt oec nicht bedryuen ouerspell oec en thu^&osup;ge vp nymande valsch ordell. En beghere oec nymandes bedde ghenoet edder nyma(n)des haue edder gelu^&osup;cke ofte gud. Disse voregenomede. theyne gebod screef in .ij. stene(n) tafele(n) vnze here god. Vnde leed ze leggen in eyn schrijn de was van holte gemaket dat het sechyn. By deme schrijne is maria vp genomen we(n)te alle godes gebod helt ze vullencomen. Yn dem schrijne plach oec eyn boec to wezen vnde maria plach oec hilge boke to lezen. Dat was oec jnne aronis bloyende rode dat beteykende maria de reyne gude. De gebloyet hadde boue(n) der nature(n) crafft vnde sonder ma(n) .j. kind tor werlt gebracht. Eyn gu^&osup;lden emmer was oec jn-dem schrijne oec was dar ma(n)na dat hemelsche brod jnne. Alzo was in marie(n) lyue vnze here crist de dat ware hemelsche broed jst. Dat emmer hadde .iiij. rynghe va(n) golde dar ment mede dreghen zolde. Dar bi zijn .iiij. houet dogede vp genom(en) dar af dat alle gude werck zijn gecom(en). Dat is meticheit vnde wijsheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. grote oetmodicheit. vnde gerechticheit. Disse .iiij. dogede weren alle gemeyne an marien der ku^&osup;yschen maget reyne. De schrijn hadde oec .ij. rynge van golde dar me(n)ne mede vp heffen vn(d) drege(n) zolde. Dar bi js beteykent twijerhande mynne de in marie(n) was der hemelsche(n) coninginne. Wente ze hadde vullekomene leyue to gode vnde to ere(n) eue(n)cristen. na godes gebode. De zu^&osup;lue schrijn was oec wol geformeret myt golde bynne(n) vnde buten wol getzijret. Alzo was maria vul doghede jnwe(n)dich va(n) bute(n) mit hilge(n) gelate vn(d) was v(er)stendich. Dar vm(m)e is ze by dem lu^&osup;chtere beteikent oecCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de to jh(e)r(usa)l(e)m in-dem tempel godes stoec. Dar vppe zo stonden .vij. lamppen de to allen tijden brantten. Dat sijn de .vij. barmherticheit de an marie(n) were(n) to alle(n) tiden bereit. An disse .vij. werck mote wi v(n)s oec vlijten vp dat wi vns willen jeghen god owijten. Wy zu^&osup;llen spizen de armen hungherigenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. vnde lauen de armen dorsstighen. De(n) nakeden zole wi trecken cleider an vnde de ellendegen in vnze herberge v(n)tfan. Wy zole(n) gae(n) troesten de krancken armen vn(d) de gevange(n)ne loze(n) va(n) dar ov(er) jrbarmen. De arme(n) doden zole wi mit jnnicheit begraue(n) zo zal vns god mit den zu^&osup;luen lampen begauen. Alle disse werc mochte men schouwen an marien der gebenediden juncvrouwen. Oec zo is maria de zu^&osup;lue lu^&osup;chter al gewysse de den ware(n) (cristu)m droech to lichtmysse. Dar v(m)me dat wi plegen an lichmissen dage bernende lichte to der kercken to drage(n). Vnzer leue(n) vrouwen sinte marie(n) to eeren we(n)te an dem dage droech ze tor kercke(n) vnze(n) heren. Se ginc vt(er) stad der geboerd va(n) bethleem vnde offerde gode er kind. jn-de(m) tempel to jh(e)r(usa)l(e)m. Dat was bewyzet an eyner vrouwe(n) de het anna vnde er man was geheten helkana. Anna was vnvruchtbar vn(d) hadde .j. kint god de bewizede an er disse wu(n)derlike dinc. Vnd gaf er eyn kind boue(n) der nature(n) recht dat was Samuel de truwe godes knecht. Anna de offerde dat kind vnzem here(n) ghode vp dattet jv(m)mer zolde staen to zine(m) gebode. Alzo offerde maria er vil leyue kint dat er gegeue(n) hadde de hemelsche coni(n)c. Alzo zal elc my(n)sche zine zele offeren gode dat-se ewichliken sta. na zinem gebode. O. zote god: lat vns di alzo offeren vp erden dat wy va(n) dy. nv^&osup;mmer gescheiden werden. Amen. HJr vore heb wi gehord wo dat vnze here crist in-de(m) temple zine(m) hemelsche(n) vader geoffert ist. Hijr na zu^&osup;lle wi horen vnde schouwen wo he vloe to egipten mit vnzer vrouwen. Vm(m)e dattene moerden wolde herodes de koninc we(n)te he zere hathede jhesum dat junghe kint. Do moste maria mit em vt dem lande theen. to egipte(n) vnde vnder de heydenschap vleen. Do dit zelue kind quam allVor all gestrichenes dar. dar jnd land all de affgode to=breeken altohand. Alzo alst to voren ge=p(ro)phenteret was va(n) dem hilgen propheten yeremyas. De zu^&osup;lue p(ro)phete hadde alzo ge=wijssaghet dat .j. kind zolde gebore(n) werde(n) va(n) ener maghet. Vnde da(n)ne zo zolden de affghoede alle yn egipte(n) to=breken. vnde to=valle(n). Do dat volck va(n) egipte(n) horde disse meere ze spreken alle dat dit kynd weere. Geweldigher vnde mechtiger alleyne danne er affghode alle ghemeyne. Vnde wolden dit kynd eeren. v(m)me disse zake vnde leten eyn schone ju(n)cvrouwe(n) bilde make(n). Dat hadde vp zinem aerme .j. kyndelijn ze spreken. dit zal jn der ghode schaer zijn. Se deden em alsodane ghotlijke eere alze den anderen ghoden de in-dem lande were(n). Ynder tijt do joseph quam mit marie(n) al daer do wu^&osup;rden des p(ro)pheten woorde alle waer. We(n)te in-dem lande to egipten ouer all wart der afgode eyn ghemeyne vall. Dit zu^&osup;lue was oec beteike(n)t jn egipte(n) lant an eynem kinde dat was moyses ghenant. Wy lezen dat to egipte(n) jn-dem landeCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. zo was dat ysrahelsz volck gevange(n). Do wart den heydene(n) dat gezecht to voren dat .j. kind van dem volke zolde w(er)den geboren. Dar af dat ze zolden vntfaen grote schande we(n)te he dat volc zolde leyden vt dem lande. Do coni(n)g pharo disse zake v(er)hoorde he wart bedrouet zere va(n) dem woorde. Do geboed he dat me(n) alle yodse kind(er) zolde v(er)drencke(n) vppe dat he dat kind mochte mank de(n) andre(n) krencke(n). Men. wem vnze here got wil bewaren dem ne mach nicht arghes wedder varen. Do dat zelue kind moyses ward junc zijn moder de vand eynen guden vunt. Se makede mit pecke vnde mit lyme .j. schrijn vnde legede dat zu^&osup;lue kint daer yn. Ze zattet in des waters vloode vnde bevoeled vnze(m) heren ghode. Coning pharoens dochter de vant dissen schrijn ze sprac. dit kind zall myne zijn. Do dat kint noch cleyne was vn(d) konde gaen do leed ze id vor erem vadere de(n) coning staen. De coning de hadde eyne ghu^&osup;ldene crone dar an stont sijn afgot ha(m)man zo schone. De crone satte he dem kynde vp dor zij(n) spill dat kind warp se to der erde(n). dat ze al to vill. Dat zach .j. heiden vnd toech vt zijn zweert vnde sp(ra)c. he woldene dode(n). he weres wol weert. Eyn-ander sprac. he zolde dat kind nicht slaen wente jd hedde dat in zijner doerheit gedaen. Se spreken alle dat men dar zolde halen eyn vath mit gloyendighen coelen. Dar bi zo zolden ze nemen eyne leere oftet van zijner doerheit to gecom(en) were. dat kind warp eyne cole jn zijne(n) mvnt dar mede behelt ed zijn leue(n)t vn(d) zijn gesunt. Dat hijr van dissem kynde is ghe=lezen dat wil vns van (crist)o eyn exsempel wezen. Dat kind to brac jn egipten des coninges afgot dar ane zo wolde bewijzen vnze here got. Dat alle afgode mosten vorderuen wa(n)ner dat godes zone wolde mynsche w(er)den. Dat zu^&osup;lue was oec coning nabugodonozoorCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. bewijzet in eynem drome an eyne(m) affgode voor. Sijn houet vnde zijn hals was ghu^&osup;ldyn zine borst. vn(d) zijne aerme de were(n) zu^&osup;lverin. Sijn buuc vnde zijne lenden weren van eere zijne twe beene weren beide van yzere. Va(n) eerde zo were(n) meist de voete zijn. alle beide men ze weren mit ijzere vnderscheide(n). Eyn stee(n) ward gebroke(n) vt eyne(m) berge ane hand de to sloech dissen affgot dat he vor=zwand. Dar na zach he dat de steen woes vnde ward eyn berch. vter mate(n) groes. By dem steyne is beteykent crist de va(n) marie(n) sonder ma(n) geboren ist. De to=brack mit zijner groten macht alle de afgode de dar weren gewracht Van golde van zu^&osup;luere vn(d) van eere vnde oec de van ijzere ofte va(n) erde were(n). De to=brecken vnde to=vellen alte hand do dat kind jh(esus) quam jn egipten land. De zu^&osup;lue cleyne steen jhesus crist nv to eynem groten berge gewassen ist. De do cleyne scheen jn-der mynscheit de hest nv zijne grote gewalt ov(er) al gebreit. O. jh(es)u bescherme vns vor des vyendes gewalt vnd dat wi mit di gebruke(n) diner vroude ma(n)nichvalt. am(en). GY hebt nv gehord wo dat (cristus) vnze here vnd maria. vn(d) jozep. to egipte(n) getoge(n) were(n). Nv zu^&osup;lle gi horen wo he van sinte johan(n)e ghedoepet wart in-der yordane. Vnze leue here en bedroffte der doepe nicht men dorch vnzen willen leid he doepe(n) zich. We(n)te he gaf der doepe de cracht dat-se vns dat he(m)melrijke vp slute(n) mach. Nv zu^&osup;lle wi mercken dat vp erden de lu^&osup;de drierhande wijs gedoft werden. Etlike werden gedoepet jn-dem bloede dat sijn de den doed lijden jn-der leyue va(n) gode. Hedde oec .j. my(n)sche to der dope gantsen willen vnde ne conde dat mitte(n) wercke(n) nicht irvu^&osup;llen. Vnde de mynsche da(n)ne vord storue dar aen he hedde de doepe an dem geiste vntfaen. De derde doepe an dem water ist alzo ward gedoepet vnze here jh(esus) crist. Nyma(n)t ne mach jn dat hemmelrijke comen he en heb eyn va(n) dissen doepe(n) an zic genomen. Des hadde wy van enen hant vate eyn exempelCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat stund mit watere vor dem tempel. Welc prester jn-den tempel wolde ghaen de moste zic ersten dar jnne dwaen. Alzo moet vns oec jn-der dope w(er)den gedaen wylle wij jn-den he(m)melschen tempel gaen. Dat hantvat was gegoten van eere dar an zo zu^&osup;lle wy nemen eyne leere. Yn dat eer plecht to weze(n) allerleije goltspize dar ane zo wolde vns god bewyze(n) Dat allerleije mynsche(n) mach doepe(n) jn-der noed vppe dat he andacht heuet alze got geboed. De woorde mach me(n) in alrehande tunge spreken me(n) de ordeneringe der woorde mach me(n) nicht breken. Ich doepe di Jn-den namen des vadersCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. vnde des zones. vnde des hilge(n) geistes. Dat handvath stond vppe .xij. ossen van eere dar bi dat de .xij. apostelen beteykent were(n). De godes vtirkoren vru^&osup;nde weren ghe=nand vnde hebben de doepe gepredeket jn alle land. Noch dat zu^&osup;lue eerene handvat was oec mit speghelen bezat. Dar zic de prestere jnne beschouwe(n) zolden de jn-den tempel ghodes ghan wolden. Alzo zal elc mynsche zin leue(n)t scouwen an ofte he yeghen gode icht hebbe mysdan. Sijne zu^&osup;nde zal he beruwen vn(d) beschrije(n) zo maket ene(r)ene(r)] Anstelle einer r-Abbreviatur könnte es sich auch um eine Korrektur handeln. doepe altomale wedder nije. Syner zu^&osup;nde ne mach nv(m)mer zo vele ge=zijn he en=werde alzo reyne alze eyn kyndelijn. Dat bewizet vns oec .j. spitteelsch manCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de was geheten Naaman. De quam to elizeus den propheten vnde begerde van em hulpe to weten. He beual em dat he ginge in-de yordaen vnde zolde zic zeuenwarf dar jnne dwaen. Do he dat dede he wart altohant zo reyne recht alze eyn junck kyndeken cleyne. By des spitteleschen ma(n)nes vngevalle zijn beteykent de grote(n) zu^&osup;nde(r)e alle. De an der zele zijn spittelsch vn(d) vnreyne vor gode vn(d) vor zijne(n) hilge(n) al gemeyne. Naaman woesch zic to .vij. stunden dar bi zijn beteykent de .vij. houetsunde(n). Dar wert de zu^&osup;nder aldegher va(n) gedwaen wa(n)ner dat he de doepe heuet vntfaen. Vnde storue he alzo reyne vn(d) alzo fijn he voere to hemmele zonder pijn. Vnde dar hen zo ne mach nyma(n)t come(n) he en heb ersten de doepe an genome(n). Yd was oec an dem yoedsc volke vore bewizet de dar wu^&osup;rden jn-der woestenije gespijzet. Do ze in dat gelouede lant bestonden to gane do mosten ze ersten theen dorch de yordane. Alzo mote wi dorch de dope werde(n) ghetogen eer wy to dem geloeuden lande come(n) moghen. Vnze leue here de heuet vns vore gegaen do he de doepe vntfeng jn-der yordaen. Dar bi zo mach vns wol zijn bekant dat to de yoeden zolden trecken jn-dat lant. Do moste dat schrijn godes vore gaen vnde moste mydden jn-der yordane stan. Alzo lange went ze ouer quamen beide vee. vnde dat volck alte zamen. De yordane de blef do stille stande vn(d) ze queme(n) alle droghes votes ov(er) gande. Do ginck vord dat volck al ghemeyne vnde droege(n) vp eynen hupe(n) .xij. g(ro)te steyne. De zolden to eyner tu^&osup;ychnisse bliuen staen dat got zo grote ding hadde bi ze gedaen. De schrijn is vnze here jhesus crist jn deme al vnze zalicheit besloten ist. He heuet vns vore gegange(n) jn-den yordaen dar vm(m)e zo zu^&osup;lle wy alle de do^&esup;pe vntfaen. Ofte wi comen willen jn-dat gelouede land dar vns nv^&osup;mmer bedroefnisse wert bekand. Dar wi vns ewichliken zu^&osup;llen vrouwen vnde got in ziner claerheit beschouwen. Des helpe vns maria de reyne maget fijn we(n)te ze van (cristu)m was dat ware schrijn. Amen. HJr vore heb wi gehord wo vnze he(r)e jh(es)u crist jn-der yordanen ghedoepet ist. Nu zole wi voerd hijr na hoeren wo he zic wolde laten bekoeren. To hant alze he ghedoepet was do wart he bekoerd van dem du^&osup;uele satanas. Na dem male dat (cristus) wolde bekoret werden zo ne mach neen mynsche ane bekori(n)ge zin vp erden. Yo hijr dem minschen meer bekoringe to comen yo ed em meer jn dem hemelrijke zal vromen. Vers fehlt Vers fehlt Men we hir der bekoringe nicht wil wedder stae(n) de en mach in deme hemelrijke neen loon vntfae(n). Wan (crist)o vnzeme here(n) wi aldu^&osup;s lezen dat he drierleije wijs wolde bekored wezen. Dar ane wolde he vns eyn gebilde gheuen dat wi jn ma(n)nigerhande bekoringe mote(n) leuen. Wante vnzer vyende en is nene(n) thall de dar na staen dat-se vns brengen jn-de(n) vall. Vm(m)e vns to bekorende zijn ze alle vlitich vnde gelijc dem stove der zu^&osup;(n)ne zijn ze vntallich. Een elck begheerd des dach vnde nacht dat he vns to valle brenge mit siner macht. Dar vore wil got lonen zijne vrome(n) knechte de jn disseme leuende truwelijken vechte(n). Vnde hadde vns god de engele nicht to beware(n)de gegeue(n) vnzer gheyn mochte eynen dach nicht geleuen. Gelouet vnde gebenediet zij de heyland de vns dissen zaligen hoeder heuet gezand. De boze viend vt dem helschen afgru^&osup;nde vor=zochte vnzen heren jn drierhande zu^&osup;(n)de. Yn-der woestenije mit vraetzicheit vpte(m) tempele. van-der houerdicheit. Vp dem berghe mit der ghiricheit men (cristus) v(er)wan ene al mitter wijsheit. Dat he de(n) du^&osup;uel mit wijsheit vorwandCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat was to voren bewizet vnde bekand. An dem hilgen profethen daniel de v(er)wan den draken vnd oc Bel. To babilonie(n) jn-der groten stede plege(n) ze eyne(n) eerne(n) afgod an to bede(n). De afgot was geheten Bell va(n) dem zede me(n) dat he vrat ze(r)e vel. Dem wart alle dage jn-de(n) tempel gebracht broed va(n) .xij. scepel koernes gebackt. Vn(d) .vj. kanne(n) wijns brachte me(n) oec al daer vnde .xl. schape gebraden all ghaer. Se slote(n) vord den tempel to na erer wize des morgens en vand me(n) nicht va(n) disser spize. De prestere hadden gemaket eyn scalken ganck heymeliken vnder de erde verne vnde lanck. Dar gingen ze in mit kinder vnde mit wyue vnde leten van-der spize nicht na blyue(n). Do meynde dat volc dat er afgod Bell gevreten vnde gedru(n)cken hadde zo vill. Vnde spreken dat Bell we(r)e eyn leuendich got vnde de pape(n) hadden dar mede er spot. Der pape(n) bedreychnisse moyede daniel vnde vorstoerde de papen vnd oec Bell. Vnde alle der papen kindere vnde er wijf den benam he altomale er lijf. Yn-der zu^&osup;luen stat was oec .j. drake den wolden ze oec to eynem gode make(n). He vrath oec vele vnde zere do spreken ze dat he leuendich we(r)e. Daniel sprac. eyn god ne mach nicht sterue(n) yck wil ene ane speer vn(d) ane zweerd v(er)derue(n). He nam peck vnde smolt vnde haer vnde backede dar va(n). eyne(n) koeken al gaer. Vnde stottene dem draken jn de munt he barsst altohand jn-der zu^&osup;luen stunt. Aldus vor=delgede danyel de vrethere dar bi zo was beteykent dat vnze here. Vorwan de bekoringe der vraetsicheit de em de boze viend hadde bereit. Ooc zo v(er)wan vnze leue here de houaerd dat was oec jn-der olden Ee geopenbaerd. An coning dauid de eyn cleyn mynsche was vnde v(er)wan den groten houerdige(n) golyas. Dem duchte dat em nyma(n)t ghelijc were yn alle dem ysrahelischen heere. Do quam dauid eyn otmodich schaepherde vnde sloech en mit zinem eghene(n) zweerde. Golijas. dat is de houardighe lucifer de zich zatte jeghen zinen schepper. Den v(er)wand jhesus mit ziner oetmodicheit de he bewizede mit ziner mynscheit. Dar an heuet he vns gegeue(n) eyne lere dat wi vns zolen to der oetmodicheit kere(n). Jh(esus) v(er)wan oec de bekoringe der ghiricheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de em de vyend hadde vpte(m) berghe bereit. Dat was oec to vore(n) bewijzet ghenoech do dauid den bare(n) vnde den leuwe(n) sloech. De dorch ghiricheit were(n) dar ghecomen vnde hadden em zijne schape ghenomen. Dat-se ene beroueden dat was em leyd he sloech ze beide doet. dorch er giricheid. Alzo dede vnze leue here jhesu crist de v(er)wan all des valschen vyendes list. O. jh(es)u gif dat wi alle bekoringe mote(n) v(er)wynne(n) des help vns maria de he(m)melsche konynginne. Ame(n). VOre hebbe wy gehord lezen alto hand wo (cristus) ward bekoerd. van-dem bozen vyand. Nv zole wi dar na horen vnde vorstaen wo he zijn leste auend ethen heft gedaen. He wolde vns zijne grote leyue bewijzen dar vm(m)e gaf he zic zu^&osup;lue(n) vns to eyner spijze(n). Vnde zijn hilge bloet to eynem drancke des en kone wi em nv(m)mer to vullen gedancke(n). Dit was jn-der olden Ee to vore(n) ghe=openbaerd do den yoeden dat hemelsche broet gegeue(n) ward. God de bewisede den yoeden grote leue an der spize men he wolde ze vns duzentwarue grot(er) bewize(n). He gaf den yoeden v(er)genclick broed dar ze mede gespizet wurden in lyues noed. Men he heuet vns dat leuendige brod gegeue(n) dar van wi ewichliken zu^&osup;llen leuen. Dat broed was manna ghenand. vnde ward vter lucht hir nedder gezand. Me(n) dit brod dat wi van gode hebbe(n) genome(n) dat is van dem hemmelrijke hir neder gecome(n). Dat is de ewighe godes zone crist de war god vnde waer mynsche ist. Ma(n)na ne was nicht me(n) eyne bewizinghe disser hemelschen spize vnde zalige(n) lavinghe. Manna hadde oec an zic eyne wunderlike aerd by dem vu^&osup;re zo ward ed hard. Me(n) wa(n)ner dat de zu(n)ne dar vp scheen zo v(er)smeltedet vnd te=ginc va(n) een. Dar ane zo is vns geistliken bewijzet alze de mynsche mit godes licham wert gespizet. Js he da(n)ne an der bernende leyue vu^&osup;rich zo wert an em de licham godes ewelike(n) du^&osup;rich. Wil he auer leue(n) na der werlde lusticheit zo v(er)smeltedet. vn(d) w(er)ket neyne zalicheit. Wy lezen oec dat ma(n)na jn-dem douwe quam dar ane zo zu^&osup;lle wi oec eyne leere vntfaen. Zo we vntfaet godes licham werdichlijken de vntfanget oec den dow der gnade ewichliken. Wij lezen oec van dem zu^&osup;lue(n) brode mee dattet was reyne with alze eyn snee. Alzo zal he reyne with sijn. vn(d) wol gedaen de den hilgen licham godes wil vntfaen. Ma(n)na hadde oec an zic ma(n)nigerhande smack dat me(n) sodanich jn-der werlde nicht vinde(n) mach. Me(n) bouen al vinde wi zodane smack iw an crist dem gheen smack vp desser erden gelijc ist. So we gesmaket heuet der zoeticheit deme du(n)cket alle erdsche vroude bitterheit. Wy vynde(n) oec van manna alzo geschreuen dat elc mynsche zolde eyne mate vul nemen. Nv zole gi mercken wunderlike meere van-den volcke de vraetsich weere(n). We dat meer danne zine mate nam wanner he wedder to hues quam. So vant he zijne mate vnde nicht mee vnde all gelijke zat. zo wu^&osup;rden ze. We oec min. wan eyne mate vul nam de vand yo eyne vulle mate wa(n) he to hu^&osup;s qua(m). Dit zu^&osup;lue moge wi oec va(n) dem sacrame(n)te v(er)neme(n) zo wem eyn clene stu^&osup;ckeskin wert gegeuen. De heuet alzo vele alze de man de dar hadde .M. stu^&osup;cke vntfaen. Vnde wa(n)ner elc wedder to hus queme zo hadde de ander zo vele alze de eene. Disse zu^&osup;lue hilge godes lichamCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. was oec vore beteykent an-de(m) pasche=lam. De lu^&osup;de de dat pasche=lam eten wolden de(n) was geboden dat-se yd staende ete(n) zolden. Se mosten staue holden in eren henden vnde oec moste(n) ze vp schortten er lenden. Over er voete mosten ze hebben scho vnde wilde lattuke moste(n) ze ete(n) dar to. Hijr an zal eyn mynsche neme(n) gude leere de vntfaen wil. den licham vnzes heere(n). Dat he zal recht vp staen. an eyne(m) hilge(n) leuen. vnde zal zic nicht to den zunde(n) wedder geue(n). He zal den staf des rechten geloue(n) holde(n) in zine hende vnde zal mit rechter ku^&osup;yscheit schortte(n) zine lende(n). He zal schoon de voete zijner begeringhe dat ze reyne bliue(n) vor alrehande bevleckinghe. De wilde lattuke gantz bitter ist dar bis is beteykent de ware crist. Dit sac(ra)me(n)t was oec beteykent jn-der tijdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. do abraham gewunne(n) hadde den strijd. Melchisedech em do eere boet vnde offerde em beide wijn vn(d) broet. Dat he dar mede wu^&osup;rde gespizet dar ane zo was vns bewijzet. Dat (cristus) zijn bloet. vnde oec den licham zijn vns gheuen wolde in brode vnde in wijn. Melchisedech. dar wi af lezen disse ding de was eyn prester vnde oec eyn coning. By dem zo was vns beteikent vnze he(re) crist de eyn war prester vn(d) eyn war coning ist. He is de prester de de erste mysse zanck he is eyn coning de alle ding heuet in bedwanck. He is eyn prester deme wi al vnze zu(n)de zole(n) bichten he is eyn coning de ouer vns allen zal richten. O. hilge coning. lat din gerichte alzo ouer v(n)s gaen dat wy an dinen hu^&osup;lden moten bestaen. Amen. WJ hebben vore gehord wo (cristus) gaf zine(n) licham nv zole wi hore(n). wo he sine(n) viende(n) er macht benam. Do yudas den hilgen licham hadde genomen do leep he he(n)ne vnde hette de yoeden comen. Se queme(n) jn-den ghaerden mit wape(n) vn(d) mit lu^&osup;chten jh(esus) ginc yegen ze vnde vragede wem ze zochten. Se spreken jhesum van nazaret he sprac jc bin ed. vnde zij beret. Dar bewizede he zijne gotlijke craft vnde benam den volke al er macht. He mochte ze alle hebben late(n) vorgaen alze he in-der olde(n) Ee. vake(n) hadde gedaen. Do he de erde zic leed vp doen vnde vorslindede. beide daton vn(d) abijron. He mochte hebben gedae(n) alze do he dat vu^&osup;yr zande vppe sodomam vnde gomorram. de he al vorbrande. He mochte ze in-de(m) water hebbe(n) gequellet mede alze he alle de werld by Noen tijden dede. He mochte ze oec hebben al ghemeyne alze loths wijf. gelaten w(er)den to ene(m) steyne. He mochte alle de plage hebbe(n) vppe ze gezant de he leed gescheen jn egipten lant. He mochte ze alle i(n) assche(n). hebben ghemaect alze des coni(n)ges heer se(n)nacherib i(n) ener nacht. Hu(n)d(er)tHu(n)d(er)t steht auf Rasur. duzent, vnde .lxxxvMM ist über der Zeile ergänzt.. man. al disse schaer wurden to assche(n) jn eyner nacht vor waer. Dat mochte got zine(n) viende(n) wol hebbe(n) gedaen hadde he ze willen laten doden edder slaen. He mochte ze mitte(n) gayen dode geslage(n) hebbe(n) vter stede alze he jn-der olden Ee her vnde Onam dede. He mochte oec zijnen engelen hebben geboden dat-se ze mit zweerden hadden moten doeden. Alze he to vore(n) hadde gedaen jn-der olden tijd do he zich v(er)thoernet hadde vppe coni(n)g dauyd. He mochte ze oec jn-des du^&osup;vels gewalt hebbe(n) gegeue(n) alze he juncvrouwe(n) Sara(n) mans dede der was zeue(n). He mochte oec hebbe(n) dat vu^&osup;yr vppe ze gezand dat ze alle weren to pulvere ghebrand. Alze he dede kore. vnd all ziner geselschap vnde vp twe vorssten vnde vp er rydderschap. He mochte vnreyne slange(n) jn-der zu^&osup;lue(n) stund hebbe(n) vp ze come(n) late(n) de ze alle hedde dor wund. Alze he dede in-der woestenije den yoeden vm(m)e er mvrmerije. He mochte oec wilde leuwe(n) manck ze hebbe(n) gezant alze he dede to samarien jn dat lant. De alle de heydene tho rethen de jn dem lande weren bezethen. He mochte oec wilde baren hebbe(n) don come(n) de en alle dat lijf hedde(n) ghenomen. Alze he de .xlij. kinder to rijthen dede de helyzeum den propheten bespottede. He mochte zijne engele hebbe(n) late(n) comen de en alle er macht hadde benomen. De ze gegheyselt hadde vnde ghe=reden alzo ze hellyoderum jn-de(n) temple deden. He mochte ze oec hebben laten krupe(n) vul made alzo he dede coni(n)g anthiochus de thijra(n)ne quade. He mochte ze oec mit spitteelscher zuke slaen alze he moyses broder vn(d) oec andere(n) had gedaen. He mochte er gesichte hebbe(n) genome(n) ze(r)e bolde alze he den ge(n)nen dede de heliseu(m) vange(n) wolde(n). He mochte er alle(n) er arme hebbe(n) gemaket hard alze dem coninge yeroboam ghedaen ward. He mochte oec worme hebben laten comen de en al er wapene hedde ghenomen. Vnde to eyner tijt were(n) me(n)nich .M. massel zu^&osup;chtich gemakt de de worme all to rethen hadde jn ener nacht. Alle disse ding vnde des ghelijke hadde jn-der olde(n) Ee gedae(n). got va(n) hemelrijke. Dat mochte he oec zijnen vyenden hebbe(n) gedaen Den ge(n)nen de ene bynden wolden vnde vaen. Auer he en wolde zic nicht wreeken wente he wolde men eyn woerd spreken. Vnde wolde vns bewijzen dar aen dat he willichliken wolde jn-den doed gaen. Vnde dat he dat wol mochte hebben geweerd beyde ane wapen. vnde ane zweerd. Hadde he zic willen weren jn zijner noet he mochte ze alle hebben geslaghen doet. Gy zu^&osup;llet wete(n) dat vnze here disse dinckCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an zijnen vyenden aldu^&osup;s beginck. Dat hadde he to vore(n) an dren figure(n) bewizet alze men jn-der olden Ee dar af lezet. Yd were(n) .iij. vterkoren starcke hellde de ouer er viende begingen zere grote wellde. Sampson. Sangar. vnde dauid de coning disse .iij. deden mitter hu^&osup;lpe godes grote ding. Sampson sloech zijner vyende du^&osup;zent doet mit eynes ezels kynnebacke vn(d) qua(m) vter noet. Sangar de sloech mit eyne(m) ploech ijzerinCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. wol zeshundert man der vyende zin. Oec zo sloech do vrome coning dauijdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. wol .viijCC ist über der Zeile ergänzt.. zijner viende vp eyne thijd. Sind de(m) male dat disse .iij. alzo er vyende conde(n) v(er)slaen zo mochte (cristus) dit oec wol hebben ghedaen. Dat disse .iij. alzo starck weren dat hadden ze al van (crist)o vnzem heren. O. jh(es)u. lat vns an dine(n) gnade(n) de starcheit krigen dar wy al vnze viende moghen mede v(er)dryuen. Ame(n). WJ hebben gehord wo (cristus) zijne vyende v(er)wand nv zu^&osup;lle wij hore(n) wo he zic gaf in ere hand. Do he an ze bewijzet hadde zijne cracht do gaf he en wedder er macht. Vnde heete ze wedder gezunt vp staen dat-se wedder mochten jeghen em ghaen. Yudas gaf en eyn teyken. do ze ene zochten dat ze ene dar by jrkennen mochten. He sprac. zo wem ic ku^&osup;sse vor zijne(n) mvnd den grijpet an to-der zeluen stund. Gy motene wijslic holden vn(d) vaste binde(n) dat he iv nicht vntlope edder vorzwinde. Yudas de trat tho vnzeme leuen heren vnde ku^&osup;ssede en mit valscheit vn(d) mit vn=eeren. He sp(ra)c. gegroet zijstu meyster mijn aldus zo v(er)reed he de schepper zijn. De valsche vor=raednisse was vore bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang alzo men wol jn-der olden Ee lezet. Va(n) enen valschen ryddere de was yoab genand an deme is oec grote valscheit bekand. De v(er)mordede mit zijner groten valscheit eynen man. de em nywerlde dede yenich leit. Amazan het de erbar man ghued den yoab alzo valschlike(n) sloech doed. Yoab de nam ene by dem kynne zijn he sprac Ge=groetet zijstu broder mijn. He ku^&osup;ssede ene valschlijken vor zijne mu(n)t vnde dorch stack ene to der zu^&osup;luen stunt. Mit der rechter hand greep he ene bi dem kynne vnde mit der luchter hand stack he em dat zweerd jnne. Des zulue(n) gelijc. zo dede oec de valsche yudas de vnzes heren godes v(er)reeder was. He ku^&osup;ssede vnzeme leuen here(n) vor zine mu^&osup;nd gelijker wijs ofte he were zijn vil gude vru^&osup;nd. Vnde zine meyninge was jn den zu^&osup;luen dingen wo he ene mochte to dem dode bringhen. O. yudas war vm(m)e heuestu dat gedan dattu dinen schepper ald(us) gingest an. Wat schuld mochtestu em gheuen dattu em aldus benemest zijn leuen. He en dede dy nenerhande leit he gaf di der apostelen werdicheit. He zatte dij. by zijne besten vrund vnde du geuest em eyne(n) valsche(n) ku^&osup;ss vor de mu(n)d. He hadde vt all disser werld me(n) .lxxij. vru^&osup;nde vt irweeld. Vt den zo hadde he vord noch .xij. wt gelezen de zijne zu^&osup;nderlinge vru(n)t jv(m)mer zolde(n) wezen. Vnde jn de schare zo hadde he dij genomen nv bistu mit der viende schaer jege(n) em gecomen. He ghaf di gewalt gelijc den anderen dattu zoldest jn-de land wanderen. Vnde zoldest prediken vnde leeren vnde dat volc to berichte(n) vnde to bekeren. Du zoldest de krancken maken gezund vnde zoldest gebeede(n) den viende(n) jn-der helle gru(n)d. Se mosten to dynem gebode wt varen wan ze jn eynem mynsche(n) geweze(n) weren. He hadde di gegeuen grotere welde wanne ye eynem coninge edder hellde. Oec zo betruwede he dij alzo wol dat he dij zinen schat bevoel. Vnde dattu daer vore raden zoldest du stelest dar af. zo vele du woldest. Du haddest allen des ghenoech dat di to diner notroft was gevoech. Nochtant ghenoegede dij dar ane nicht du woldest oc hebben mitten yoeden plicht. Vnde geuest dinen god vn(d) dinen heylant vor .xxx. penninghe jn der yoeden hant. He heuet dij ghedaen alle guet vnd du heuest v(er)coft zijn vleisch vn(d) zijn bloet. Dar vm(m)e dat du vnde der yoede(n) quade nijtCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. zint voer beteykent jn-der oelden thijt. By der groten vntruwe vnde valscheit de dauid van dem coninge Saul leid. Dauid de bewijzede em truwe vn(d) warheit saul bewizede em wedder vntruwe valscheit. Dauid de was zijner dochter man nochta(n)t zo wolde he en io doet slan. Alzo hadde (crist)ristussic. mit der yoedschap ghemaket eyne magheschap. Yn dem dat he va(n) ze de mynscheit vntfing nochtan bewizeden ze em al valsche ding. God hadde den yoeden grote leue bewizet dar me(n) jn-der scrift zere van lezet. Vnde ze hebbe(n) em wedder bewizet zo g(ro)te valscheid alze yewerlde mynsche vp erdrijke leid. Des zint se oec beteykent by CaynCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de dar valschliken v(er)mordede de(n) broder sin. De zu^&osup;lue moerd nerge(n) anders af quam me(n) vm(m)e dat god. leuest abells offer nam. Wente he was rechtferdich vnde guet dar vmme zo sloech en zijn broder doet. Alzo en hadden de yoeden nene zake jege(n) crist wente he was gud vnde ewich gut jst. Vnde zine gu^&osup;ede kan nymand vt grunden de he gedaen heuet. vn(d) noch bewizet to alle(n) stunde(n). O. zoete jh(es)u dorch de grote(n) gu^&osup;ede dijn laet vns diner marter deilhaftich zijn. Amen. WY hebben gehord wo vnze he(re) Jh(es)u crist v(er)raden vnde oec gheuanghen ist. Nu zu^&osup;lle wi hore(n) wo em jn-der sulue(n) nacht alzo vele smaheit hebben to gebracht. Se toeghen ene to dem ersten vor annas de des hoghesten bisscops zwager was. Do vraghede a(n)nas vnzeme heeren wat he dem volke plege to leeren. He sp(ra)c. vrages dem volke. de mine woord vnde myne predicate hebben gehoord. To hand zo wart em eyn groet slach gegeuen. an sine. hilge kynnebach. Nv merket leue(n) brode(re). dathe de(n) nicht wed(er) sloech vnde dat zo rechte du^&osup;ldichliken vor droech. Ofte iuwer eynem wu^&osup;rde eyn slach vnde he zo vele vor=mochte alze (cristus) v(er)mach. Nv mercket wat wolde he ane=ghaen ych meyne he wu^&osup;rdene zere wedder slaen. Edder he wu^&osup;rde donde alze sinte jacob vn(d) sinte iohan to eyner thijt wolden hebben gedan. Den lu^&osup;den de vnzen heren nicht wolde(n) vntfaen ze hadden ze wol mit dem helschen vu^&osup;re late(n) v(er)gae(n). Me(n) leyue(n) broders. dat en zal alzo nicht zijn gedencket an vnzes heren smaheit vn(d) pijn. Vnde leret. dat gi konen hebben ghedult gedencket dat vnze he(r)e al leid ane schult. Do dit alzo was gescheen. vor annas do brachten ze ene vord. vor cayphas. De olden yoeden dar to rade ginghen wo ze tegen jhesum mochte(n) zake vynden. Do ne conden ze an em vinden nene zake dar ze ene mochten scu^&osup;ldich mede make(n). Do vrageden ze (cristu)m vnzeme here(n) ofte he des leuendige(n) godes sone were. Do sprack he dat were alzo va(n) dem woorde wu^&osup;rde(n) ze alle vro. Vnde spreke(n). ze hadde(n) rechte zake vunden zijne hilgen oghe(n). ze em do vorbu^&osup;nden. Se hals=slagede(n) ene vnde spreke(n) bistu crist zo raed va(n) weme du geslagen bist. Se sloegen em ma(n)nigen harde(n) slach beyde an hals. vnde an kynnebach. Se spyeden zijn wu(n)netlike antlat an dat he wart gestalt alze eyn vtsetsch man. Dat antlat vnzes leuen heren ihesu crist dat alzo schone vnde alzo leyflich ist. Dat alle de hilligen dar af vroude vntfae(n) dat darssten ze mit eren vu^&osup;ysten slae(n). Vnde bespyen dat. beide groet vnde cleyne dattet mit alle was mysstald vnde vnreyne. Vnde ne was nenes mynschen gelijke zonder eynem worme. de dat licht in-dem slijke Dat beclaget vnze here vnde sprekt alzo Ego sum vermis et non homo. dat bedu^&osup;ydet alzo vele na-der scrift ych bin .j. worm vnde neen mynsche nicht. Alsodane smaheit leed de hilge jhesus alle de nacht jn cayphas huus. Dat vnze leue here aldus bespyet wardCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat was oec jn-der olden Ee geopenbard. An eynem gude(n) ma(n)ne de was gehete(n) vr do wu^&osup;rden de yoeden zo vnge=hu^&osup;r. Dat se makeden eyn kalf van golde vnde vm(m)e dathe dat behyndere(n) wolde. So spege(n) ze alzo vele spekel jn-dat a(n)tlat syn dat he vordranck vnde v(er)styckede dar yn. Se en hedden to em anders nene zake me(n) dat he er boesheit darsste straffe(n). Aldus en konden ze ih(esu)m oec nene sculd gegeue(n) me(n) vmme dathe straffede er boeze leuen. Disse yoeden de eren rechte(n) god vnde herenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alzo darssten beschymppen vnde vn=eeren. De sint vore beteike(n)t an Noe(n) zone de het Cam de was eyn recht boeze man. He bewyzede zinem vadere smaheit groet do he ene vand naket vnde bloet. Vnde hadde do mit em zijn spot alzo bespotteden de yoeden den ware(n) got. De zu^&osup;lue spottinge was oec geopenbaerdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an sampson de van zine(n) viende(n) bespottet ward. De em zijne oghen wt breeken vnde eren thoern an em wreeken. Alzo wolden de yoeden oec. marien kind myt zijnen oghen maken blynd. Do ze em zijne oghen v(er)bu^&osup;nden vnde alte male vm(m)e en dar stu^&osup;nden. Vnde helden ene vor eynen dooren vnde sloghen en an zijne ooren. Van sampsone wi ald(us) bescreue(n) vinden dathe zic vp eyn tijt modwillens leed binden. Yn ener anderen tijt dat geschach dat he zic an zine(n) vyende(n) gru^&osup;welike(n) wrack. Alzo leed zic oec (cristus) moedwillens bynden men an dem yu^&osup;ngeste(n) dage wil he zine viende v(er)wi(n)nen. So wil he zic an ze allen wreeken vnde wil en gruweliken to spreken. Ghaet he(n)ne gi vormalediden van mijr myt den du^&osup;uelen. jn-dat ewighe vu^&osup;yr. O. zote jh(es)u beware vns vor dat woord dorch dine hilge gebenedide geboord. Amen.

J(esu)s ligat(us) ad colu(m)pna(m) flagellat(ur), mat. xxviij. et io. xix. c(apitul)o

ADer heb wi gehoerd wo vnze he(r)e jh(es)u crist van-de(n) yoeden bespeghe(n) vnde bespottet ist. Nv zole wi horen wo he al vngespaert to der zule zo zere gheyselt waert. Do he bespottet was jn cayphas huze alle de nacht des morgens ward he vor pilatus gebracht. Do vraghede he wat zijne schult were ze spreken: he were eyn droeghenere. Vnde were gecomen van galilea waerd vnde hadde al wente her dat volc bekaerd. Do pilatus dat hadde ghe=haerd dat van galilea was zine geboerd. Do sante he ene coning(en) herodes altehant vm(m)e dat he here was ouer dat sulue lant. Herodes de ward des gevrouwet zere vn(d) meynde dat jh(esu)s eyn thouerer were. He hadde gerne wunder van em ghe=zeen vnde des ne mochte em nicht be=scheen. De yoeden begunden ouer jh(esu)m to claghen vnde herodes de begu(n)de em vele to vraghen. He zweech al stille vnde ne wolde em nicht berichte(n) do bespottede he jh(esu)m mit alle zijne(n) knechte(n). He toech em dorch zijnen schymp .j. wit cleid an vnde leed ene wedder to pilatus ward gan. Pylatus vragede. wat schult ze em gheuen dat ze ene wolden vm(m)e nemen zijn leuen. Do hadden ze drierhande zake ghe=dicht de en dochten altemale nicht. He hadde gesecht. dat he de(n) tempel breke(n) zolde vnde dattene bynne(n) dre(n) dage(n) weder make(n) wolde. Vnde dat nymand were plichtich nicht dem keyzere thins to gheuende icht Vnde dat he zic hadde beroemet zeere dat he eyn coning der yoeden were. De erste(n) .ij. zake de helt pilatus vor nicht me(n) der dru^&osup;dden wolde he wezen bericht. We(n)te he was in-dat yoedsche land to eyne(m) richtere va(n) rome gezand. Dar v(m)me zo was em dat vnmeere dat anders yema(n)t der yode(n) coni(n)g we(r)e. Jh(esus) sprac dat zijn rijke vp erden nicht en weer do en karde zic pilatus an de zake nicht meer. Do pylatus horde dat se ene yo doden wolde(n) do dachte he wo he best mit em don zolde. He meynde he woldene late(n) to der stupe slaen vnde dat he vord mit dem lyue zolde vntghaen. He geboed zinen ridderen dat-se jh(esu)m sloeghen vppe dat zic de yoeden laten ghenoeghen. Do neme(n) de riddere van-de(n) yoeden groet gued vnde sloege(n) jh(esu)m vele meer da(n)ne pylatus geboed. Dat an al zinem lyue nicht gantses en bleef dattzt bloet vt alle zijne(n) leeden he(n)ne dreef. Gy zullet wete(n) dat vnze here in ziner geislunge Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an eyne zuule zic wolde laten bynde(n). Dat was jn-der olden Ee bewijzet voer an eyneme vorssten de het achior. De ward an eynen boem gebunde(n) vm(m)e dat he van gode to spreke(n) begunde. Vnde vm(m)e dat he de warheit darsste spreken dat wolde oliphernus an em wreken. Aldus zo geschach oec vnzeme leue(n) here(n) vm(m)e dat he de warheit dorsste zegge(n) vn(d) lere(n). Vnde straffede de pharizeen an eren zu^&osup;nden Dar v(m)me zo wart he geslaghen vnde gebunden. Gy zullet weten dattet weren twierleye volc de dar geyselde(n) vnze(n) heren. Dat weren yoeden vnde oec heyden vnde he wart geslage(n) van en beyden. De heyden sloge(n) en mit geislen vn(d) mit roeden vnde mit quaden tungen. zo sloghen en de yoeden. Vnde mit vil ma(n)nighem bozen woerde De jhesus van-den yoeden hoerde. Dit twierleye volc was vore bewijstCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. yn-der olden Ee dar men alzo af lest. Dat lamech de hadde .ij. huusvrouwen an dem so mochte me(n) yamer schouwen. De .ij. wyue de sloeghen vnde rofften de(n) man vnde deden em manich vngevall an. Dar bi wi dit twierleije volc beteyke(n) moge(n) de ere(n) schepp(er) alzo vnbarmhartlike(n) sloge(n). Dat sulue was to voren bewizet oekCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an deme hilgen vnde geduldigen job. De hadde oec .ij. gheysselere de ene sloege(n) bitterliken zere. Sijn wif sloech en mit scarpe(n) worde(n) vn(d) smaheit vnde de duuel de sloech en mit groter zericheit. Ynwendich ward he geslage(n) va(n) zine(m) wyue de du^&osup;uel de sloech ene vtwendich an dem lyue. Van dem houede went vpte vote zijn was zijn lijf vul zericheit vnde pijn. Nochtant zo leed he jnwendich jn zinem herte van zines wyues woorde(n) grote smerte. Alzo was oec vnze leue here altemale va(n) slane nochtant en ghenoegede den yoede(n) dar nicht ane. Se en deden oec jnwendich zineme herte(n) mit smeiliken woorden vil grote smerte. Alzo ward he gegheyselt an al tozame(n) beyde an der zele vnde an dem lichame. Jch bidde di leue here jhesus zoete dat dine geislinge vor vnze zu(n)de stae(n) moete. Amen. WY hebben gehoerd wo vnze here jh(esu) crist gegheiselt vnde geslaghen ist. Nv hord wo ze ene vord an laten v(er)hoenen do en de yoeden mit scarpe(n) dorne lete(n) cronen. Jd was gheboden jn-der olden Ee dat me(n) gaf .xl. slege vnd nicht mee. Do geue(n) de yoeden den ridden ghelt de do ouer de gheislinge hadden gewelt. Dat-se vnze(n) here(n) boue(n) dat gebot sloegen nochtant en leten ze zic nicht ghenoegen. Se en leten em vp zetten to hone va(n) scarpe(n) dorne gemaket eyne crone. Dat en was jn-der olden Ee nene gewoenheit men ze bedachte(n) dat vt erer grote(n) quadheit. Se toege(n) em vord an .j. roed gewand vnde deden em .j. reeth jn zine rechter hand. Ooc sloegen ze em an zijn houet mit roore vnde helden en gantz vor eynen doore. Se vellen vor em vpp ere knee gegrotet zij der yoeden coni(n)g spreken ze. Se geue(n) em mannige(n) zwaren slach beide an hals vnde an kynnebach. Dattet bloet van-der cronen vloet vnde em zijn wu(n)nentlike antlaet begoet. Dar worppen ze vord er vnreyne spekel an dat he ward gestalt alze eyn spitteljch man. Se deden em groter smaheit wa(n)ne ye mynsche in disser w(er)lde leit. Och gi vnwerdigen bozen yoeden gy zijd noch vnbarmhartiger wa(n)ne roeden. Wat heuet iuwe schepper jv ghedan dat gi em zo vil jamers hebbe(n) geleget an. War v(m)me dachte gi nicht an de gude(n) daet de he iv alzo dickent bewijzet haet Do gij were(n) jn-der woestenije jn groter vaer do bewarede he iv al vmme .xl. jaer. Dat gi allent des hadden genoech dat iv to der noot was ghewoech. He leed iv dat brot va(n) dem he(m)mele gheeten he leed iv dat water vten steene(n) vleten. Juwe schoo vnde cleidinghe to iuwer noed bleue(n) .xl. iaer al vm(m)e gantz vnde gued. Dar de wech was scharpp vnde hard de ward vnder iuwen voeten v(er)kard. Dar vinde wi geschreuen aff dattet to arnon geschach. God de bewisede an iuwe(n) voete(n) barmherticheit vnde gi bewyzen an zinem houede g(ro)te nidicheit. Dat gi em dorch sloegen mit der dorne(n) crone(n) dat ist dat ghij em gheuen tho lone. Nv zu^&osup;lle wi mercken disse smaheitCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de vnze here an ziner croninge leit. Dat was jn-der olden Ee. jn dren fyguren beteykent alze men lest in-der scrifturen. Zorobabel zecht dat he zach dat dat .j. coning bi ziner amyen zat. Se nam dem coninge af zine krone vnde zatte ze vp er houet em to hone. Dar to gaf ze de(m) coni(n)ge ma(n)nigen slach myt erer hand an zine(n) kynnebach. Dit v(er)droech de coning zekerlijke va(n) ziner amyen appemen gedu^&osup;ldichlyke(n). De crone de ys eyn teyken der eere dar bi zo zu^&osup;lle wi nemen eyne leere. Dat de yoedscap . (crist)o de crone af nam do ze alzo vn=eereden ere(n) here(n) louezam. Vnde zatten ene vp de crone der smaheit de ze em van scharpe(n) dorne hadden bereit. Dar to zo geuen ze em zo mannigen slach beyde an hals vnde an kynnebach. Disse smaheit was an coni(n)g dauid bewijst oekCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alzo men dar af wol lest in-der coninge boek. Dem geschach van Samay grote smaheit he warp ene mit steene(n) vn(d) stocke(n) vn(d) vnreynicheit. Vnde gaf em smelike woord vn(d) al an schult dat leid de gude coning mit groter dult. Abyzay wolde de(m) Samay hebbe(n) benome(n) sin leue(n) de coni(n)g ne wolde des nene vulbord gheue(n). Alzo hedden de engele oec wol den yoede(n) gedaen men de gude got en wolde ze nicht laten slaen. Hijr af dat me(n) oec beschreue(n) vintCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. va(n) ene(m) de het Amon vn(d) was .j. koninc. To em zo zante coni(n)g dauid zine(n) knapen dat he eyne(n) vrede mit em zolde maken. Do quam amon de boeze man vnde dede dem boden grote smaheit an. He bewizede an em zijne quade aerd vnde sneed em aff half zijnen baerd. Vnde zijne cleder went to den lenden vp dat he ze dar mede mochte schenden. Vnde zantene alzo wedder to lande myt smaheit vnde mit schande(n). Alzo zante de coning va(n) hemelrijke zijnen eyngeboren zone vp dat erdrijke. He quam hijr nedder vmme de zake dat he eynen ewigen vrede wolde make(n). Vnde dem dede(n) de yoeden noch groter smaheit we(n)ne ye enich mynsche vp disser erden leit. O. zote jh(es)u. laet dine smaheit vor vnze zu^&osup;nde staen vnde vorghif vns dat wi teghe(n) di hebbe(n) mysdaen. amen. DAt jhesus js gecronet vn(d) bespottet gewezen dat heb wy hijr vore ghehoerd lezen. Nv zulle wi iv vordan zaghen wo he zijn cru^&osup;ce moste zu^&osup;lue(n) draghen. Pylatus de leed jh(esus) vt dem huze bringhe(n) vm(m)e dat de yoeden zolde(n) zeen zine myshandelinghe. Vppe dat den yoeden zolde ghenoeghen dar an vnde zoldene mitte(m) lyue hebben late(n) vntgaen. Se hadden em an getoge(n) .j. rod purp(er) cleit to hone vnde hadde(n) em vp sijn houet gedruckt .j. dorne(n) crone. Sijn antlat was em to slagen vnde to sloten myt spije bevlecket vnde mit bloede beghoten. Dar an en ghenoegede noch nicht den yoeden ze en wolden ene yo an dem cru^&osup;ce doeden. Pylatus was dar zere na bestaen dathe jh(esu)m wolde laten vry ghaen. Vnde do ze yo wolden nemen zijn leuen do led he zic wather gheuen. Vnd woesch zine hande vn(d) sp(ra)c. disses dodes wyl ic vnschu^&osup;ldich zijn. vnde zijnes blodes. Do sante pylatus wijf an pylatum vnd bath ene dat he nicht zolde dode(n) late(n) jh(esu)m. Jd were er gecomen jn-dem drome an dat jh(esus) were eyn rechtverdich man. Vnde dit hadde in-der zu^&osup;luen nacht de du^&osup;uel dem wyue to wetene gebracht. Alzo dat pylatus de boeze man by na hedde na erem rade gedan. Vnd dat he jh(esu)m altijt gerne hedde gemaket vry dat brachte em de du^&osup;uel altemale by. He wolde mit pilato vn(d) mit zijne(m) wyue vnzen heren beholden tho lyue. Dat dede he altomale vpten troest dat de mynsche nicht wu^&osup;rde v(er)loest. Adam vnde alle zijne gezellen de vrouweden zic zere jn-der hellen. Vm(m)e dat en er vorloezinghe alzo na was vnde dar by zo merckedet wol sathanas. Dat ih(esus) (cristus) wolde lijden den doet vnde wolde den mynsche(n) loeze(n) vter noet. Dar vm(m)e zo hadde he ed gerne behyndert aldus vppe dat nicht vor vns gestoruen were ihesus. Do queme(n) de quaden thyranne valsch vnde legheden jh(esu)m dat cru^&osup;ce vpte(n) hals. Dat droech he vt(er) stad vn(d) ward zere moede vn(d) moster drege(n) we(n)t dar ze en wolde(n) doede(n). Dit was to voren an ysaac bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men jn-der olden Ee lezet. Dat he zijn holt zu^&osup;luen dragen zolde dar en zijn vader abraham jnne v(er)berne(n) wolde. Dat jh(esus) aldus ward vt jh(e)r(usa)l(e)m ghediruenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. vnde eme dar alzo genome(n) ward zijn leuen. Dat was an eynem mynsche(n) to voren bekant de hadde eynen wijnghaerden gheplant. Vnde hadde eynen thuun dar vmme gaende vnde buwede eyne(n) thoern dar binne(n) staende. Dissen wijngaerde(n) de gude man vor meedede vm(m)e zo vele vrucht tor tijt . als he bescheidede. Do zijne tijt was vmme gekomen do hadde he gerne zine vrucht vp genomen. Do zante he zijne booden dar hen dat me(n) em zenden zolde zin gewyn. Do queme(n) ze vnde venghen de boden zijn vnde deden ze an. mennygerhande pijn. Do zante he andere boden daer den deden ze des ghelijke vorwaer. To lesten do zante he zijne(n) eengeboren zoen vnde meynde dat-se dem nicht darssen doen. Den grepen ze an vngenedichliken harde vnde wu^&osup;rppen ene vt dem wijngharde(n). Vnde leden em noch vele groter pine an da(n)ne ze den boden to voren hadden gedan. De yoedschap was eyn wijnghaerde genant den god zu^&osup;luen hadde gheplant. De thuun dat was van jh(e)r(usa)l(e)m de mv^&osup;re de thoern dat was van-dem temple eyne fygure. De boden dat weren de propheten van gode de de yoeden alle brachten to dem dode. To dem lesten zante he zine(n) eengeboerne zoen dem darssten ze noch vele meer smaheit doen. Wan ze den propheten to voren hadden gedaen den leten ze als eyne(n) deif an eyn cru^&osup;ce slaen. Gij zu^&osup;lt wete(n) dattet twierleije volck weren de to dem dode brachten vnzen leuen heren. Yd weren yoeden vnde oec heyden he ward gedoedet van alle beyden. De heyden de deden dat mit der daet men yd was der yoeden wille vnde raet. Jd was oec an . ij . ma(n)ne to vore(n) bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat men jn-der olden Ee van lezet. Eyne wijndruve an eyne(m) bome de ze brochte(n) ynde woestenije vt dem lande va(n) beloffte(n). Alzo ward ih(esus) gebracht vt(er) stad va(n) ih(e)r(usa)l(e)m van twijerhande volc vpte(n) berch va(n) calvarien. Vnde dar persseden ze vord jh(esu)m marien zone alze men de wijndruven plecht to done. Dattet bloet leep wt dem lichame zijn alze wt den wijndruve(n) doit do roede wijn. O. zote ih(es)u dorch dijn hilge bloet kum vns to hu^&osup;lpe jn al vnzer noet. Ame(n). WJ hebben gehord wo (cristus) zijn cru^&osup;ce droech vt(er) stat nv zu^&osup;lle wi horen wo he vor zine viende bat. Do he zijn cru^&osup;ce hadde ghedraghen vnde ene de moerdere wolde(n) plagen. Dat cru^&osup;ce worpen ze to der erden ward vnde strekkeden jh(esu)m dar vp mitter vard. Vnde smededen dar an dor hande vn(d) vote myt hamere(n) vnde mit neglen grote. Dat en was jn-dem lande nene gewoenheit men ze dichtede(n) dat va(n) eres herte(n) boesheit. Men plach de deyue an-dat cru^&osup;ce to hangende vnde nicht mit neglen dar an to slaende. Men dit deden ze vnzeme leuen heren vmme dat-se zijne doet viende weren. Do ze ene mit hamere(n) aldus an smededen do begunde he zine(n) he(m)melsz vader an to beden. Se sloge(n) vpte negle ma(n)nige(n) bittere(n) slach do bat he jnnichliken vor ze vnde sprach Wat se an my doe(n) dat v(er)gif en leue vader we(n)te ze nicht en wete(n) wat se don al gader. O wat zoter woerde vt zijne(m) munde ginge(n) teghen ere bittere vnde harde smedinge. Dit was oec wol vore bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men jn-der olden Ee lezet. Van ene(m) de het tubalkayn dem erste(n) smede dar coni(n)g yubal vand den ersten zanck mede. Wa(n)ner dat tubalkayn mit dem hamere clank na dem clange zo vant yubal den zanck. Alzo wart gevunden jn-den erste(n) dat singhen dit zu^&osup;lle wij vt leggen van vnzes here(n) smedinghe. Do ene de yoeden an dat cru^&osup;ce smededen vnde ene dorch hande vn(d) vote dar an negelden. Do vnze leue here horde den hamer clanck do vant he eynen nijen zoeten zanck. Do he bat vor al zijne viende hart dar he aldus af ghesmedet wart. He en bat oec nicht vor ze alleyne men vor alle de werlt ghemeyne. Dem hemelschen vadere was de selue zanc yn zijnen ooren eyn vil zoete clanc. Dar vm(m)e zo wart in-der zu^&osup;luen stund va(n) godes gnade des volkes vele gezund. Dat oec vnze here aldus gecru^&osup;cet wardCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dat was an ysayas to vore(n) geopenbaerd. Vm(m)e dat he de warheit zede den yoeden zo leten ze ene zere jamerliken doeden. Mit eyner zaghe de van holte gemaket was dar mede sneden se middentwey de(n) gude(n) ysayas. Disse beteykinge zal me(n) oec keren to der marter vnzes leuen heren. By der hu^&osup;ltene zage dat cru^&osup;ce beteykent jst dar mede dat gedeylet ward vnze here crist. He ward gezaghet midden en twey do lijf vnde zele gedeilet wart van) eyn. Dat zole wij aldus moten vorstaen al was yd dat (cristus) den dod moste angaen. Vnde de zele gedeilet wart va(n) dem lyue nochtant wolde de godheit an ze beide(n) bliue(n). We(n)te de gotheit was vor=eynet mit dem lichame vn(d) was oec vor=eynet mit der zeile to=zame(n). O. wat groter leyue (cristus) vns bewizet heuet dar alle der werlde zalicheit an kleuet. Dat he zine zeile van dem lichame scheide(n) leed vppe dat he vns jrloze(n) mochte va(n) de(m) du^&osup;uel wreed. O. wo grote leyue heuet de he(m)melszhe(m)melsz gebessert aus he(m)l. vader bi v(n)s gedaen de zine(n) eenbore(n) zone(n) leed vor vns an dat cru^&osup;ce slaen. Dat zulue was oec to vore(n) wol bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men in-der coning boeke lezet. Van eynem coninge de moab heed de hadde vele vyende de deden em leed. Vnde hadden ene belecht jn ener stede dar he jnne was vnde zijn zoene mede. Jn-der stad was zo groet ku^&osup;mmer beyde van dorsste vnde va(n) hunger. So dat de coning dar v(m)me an zinem herte(n) leid vil ma(n)nigerhande grote smerte. Vm(m)e zijn volc de in zodane(n) noeden were(n) vnde he dat nicht en mochte keeren. Do offerde he zijnen zone(n) jn-den doet vppe datze god irlozen zolde vter noet. He sloech em dat houet af boue(n) vpt(er) mv^&osup;re vnde na-der woenheit zo offerde he en in-de(m) vu^&osup;re. Alto hand zo ward de stad irloest vnde al dat volc ward ghetroest. By desser stat dar wi dit van lezen zo zal disse werlt beteykent wezen. De belechtbelecht] unter dem e befindet sich ein Strich. (Korrektur?). was meer danne .v.MM über der Zeile nachgetragen. jaer vor ghodes ghebord van der duuele schaer. Vnde hir ne was nymand de dar to dochte dat he den mynschen irloezen mochte. Dat zach god an van hemmelrijke vnde irbarmede zic ouer v(n)s gnedichlijke(n). He offerde zijnen eenboren zone(n) jn-den doet vppe dat he vns mochte irlozen vter noet. Dar vm(m)e zu^&osup;lle wi willichliken loue(n) vn(d) eeren den zone(n) godes. (cristum)istumsic. vnzen heren. De dor vns heuet gheleden alzo grote smerte dat en zolde wi nv(m)mer late(n) come(n) vt vnze(n) herte(n). O. zoete got. lat vns dat alzo bedencke(n) vp erden dat wy nv(m)mer van di gescheiden werden. Amen. WO (cristus) vor zine viende bat dat heb wi gehord wo zijn dod to vore(n) beteike(n)t was dat sole gi hore(n) vord. Coning nabugodonozor jn eynen droem em du^&osup;chte dat he zach eynen groten boem. De ghewassen was wente an dat hemmelrijke vnde spredde zijne twijghe ouer all erdrijke. Bi dem bome zo is vns beteykent cristCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de des he(m)mels vnde der erden eyn here jst. Alle gevogelte vn(d) deerte hadde(n) an dem bome er woni(n)ge vnde hadden van zijner vrucht er spijzinghe. Wente allent dat jn hemelrijc vn(d) in erdrijke ist dat beholt vnde spijzet mit zinen gnaden crist. Do quam .j. engel vnde sprack alzo to em dat men yo den boem zolde aff houwen. Jn-den woerden de hemelsz vader oec geboet dat (crist)istussic. yo zolde lijden den doet. Men zolde em oec af houwen alle zine telghe(n) dat beteikende dat em v(er)thijen zolde(n) zine apostele(n). Men zolde em oec alle zijne blader af slaen dat beteykende dat de yoede(n) zolde(n) zine woerd v(er)smaen. Men zolde oec va(n) dem bome v(er)stroye(n) zine vrucht dat beteikent dat-se (cristus) werc vntfenge(n) in vntucht. Alle vogele vn(d) alle deere zolde(n) van dem bome vleen va(n) englen ofte va(n) mynsche(n) en zolde (cristus) nen hulpe scheen. Men zolde em laten de wortelen in-der erden vppe datte eyn boem mochte wedder werden. Al was ed dat (cristus) wolde lijden den doet he wolde doch wedder vp stae(n) vn(d) v(er)wynne(n) de noet. Nv zu^&osup;lle wi wete(n) dat de zu^&osup;lue boom den nabugodonozor zach in zine(m) droom. Dar is oec wol beteykent mede va(n) dat em de engel openbarde vn(d) zede. Dat he vt de(m) volcke zolde werden gedreue(n) vnde zolde bute(n) dake vpte(m) velde leue(n). Alzo ward (cristus) gethogen to vellde vter stad van ih(e)r(usa)l(e)m mit ghewelde. Vnde oec zolde he gespijzet w(er)den als .j. rind alzo wart oec gespizet (cristus) marien kind. Sijne spijze was myrre vn(d) gallen dranck daer to ethick vnde des galgenberges stanck. Dit leid he al vm(m)e dattet em zijn vader geboed vnde gaf zic dar en boue(n) zulue(n) jn-den doed. Dat was oec bewizet an dem connige CodrusCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. van deme bevindet me(n) gescreuen aldus. Dat he was belecht mit zere groter ghemene va(n) zine(n) vienden al bynne(n) der stad to atheene(n). Dat hadde he alte geerne ghekaerd men eme ward alzo gheopenbaerd. Ofte he de stad wolde lozen vter noed zo moste he zic zu^&osup;lue(n) geue(n) jn-de(n) doed. Do ginck he vter stad to dem heere ward de houet ma(n) de leid gebeeden tor vaerd. Dattene nyma(n)t solde myshandele(n) ofte slaen he wolde leuer de stad wan zine(n) doet haen. Do disse coning dat vornam vil drade he wedder jn-de stad quam. Vnde toech arghe knechtes cleider an vnde ginck wedder wt vn(d) leid sic slaen. Wente ze en kanden ene do nicht me(n) dar na do ze es wu^&osup;rden bericht. Do duchte en des in eren zynnen dat-se de stad nicht mochte(n) wynnen. Se makeden zic van danne altohand vnde thoegen weder hen jn er land. Alzo wart de stad do jrloest vnde al dat volc ward getroest. By der zu^&osup;luen stad van atheene ys beteykent al de werld ghemeene. De was belecht mannich .M. jaer van-den boezen vienden dat is waer Vnde conde nenerleije wijs come(n) vter noet god de en moste lijden dar vm(m)e den doet. Do toech he an knechtes cledere vngespaerd dat was de mynscheit dar he jnne gemartelt waerd. Wente we(r)e he alleyne jn-der godheit gecomen zo en mochte em nyma(n)t zijn leue(n)t hebbe(n) genomen. Gy zu^&osup;llet wete(n) dat he dar vm(m)e leed de noet vppe dat-he mit zine(m) dode mochte dode(n) vnze(n) doet. Dat was oec to voren wol bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men jn-der rydder boeke lezet. Der heydene quam vp eyn thijd zo vel vnde vochten vpte kyndere von ysrahel. Vnde brachte(n) mit zic ma(n)nighen olyphant dar mede dat ze vorheereden de lant. Eyn yewelic oliphant de droech eyne borch aldus zo toeghen ze mede alle de la(n)t dorch. Do was jn-dem lande .j. held zere vrome vn(d) was van machabeus slechte gecome(n). Eleazar zo was he ghenant do zach he eyn grot olyphant. Vn(d) em duchte dat de coni(n)g we(r)e vpt(er) borch he leip vnde stack dat oliphant dorch. Do storttede nedder dat zu^&osup;lue oliphant vnde vel vpten vromen ridder jnd zant. Aldus zo vacht he went jn-den doet vppe dat-he dem lande hu^&osup;lpe vt(er) noet. Alzo heuet oec (cristus) by vns ghedaen he is dorch vns jn-den doet geghaen. O. zote jh(es)u laet vns alzo eeren dine(n) doet dat wy nu(m)mer en come(n) jn-de ewige noet. Ame(n). VAn (cristo) vnzeme here(n) heb wij gehoerd wo ene de boezen yoeden hebbe(n) v(er)moerd. Dar en genoghede noch nicht an den yoede(n) ze en wolde(n) oec mit em spotte(n) na zinem dode. Dat was oec to voren beteykent wolCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an coningh dauids wiue Nycol. Dauid de spelede vpter harppe(n) gode to eeren dat wolde em zijn wijf Nicol v(er)keren. Ze zach dor eyn vynster vn(d) belachede ere(n) man vnde dar en genoeghede er noch nicht an. Vnde bespottede ene oec bouen dat vn(d) gaf em smelike woord vnde sprac. Dat he nicht eerlijken gespelet hedde vnde dat he alze eyn schalck dar ane dede. By nycol de yoedscap beteykent ist vnde bi dauid vnze here ih(esus) crist. De harpe dar ih(esus) vppe zanck dat was zijn cru^&osup;ce breed vn(d) lanck. Dar vppe dattene de yoede(n) vt spreyden vnde reckeden ene gelijc ener zeyden. Do zanc he eyne(n) vtermate(n) zoeten zanck de bouen an dem ouersten throne jr=clanck. He weynde vnde reep mit luder stemme vnde bath vor vnzer aller zu^&osup;nde dar jnne. He zanck oec eyne vil zoete wijze do he dem scheker louede to come(n) ten p(ar)adijze. Vnde do he sinte johanne gaf zine moder dat he zolde zijn er zone vnde er behoeder. Dat was oec to male eyn zote zanck do he an dem cru^&osup;ce eysschede den dranck. Wente em dorsstede na vnzer aller zalicheit vnze bedroefnisse was em van herte(n) leit. De zanck was noch alre best do he sprac Consumatum est. Yd is nv allent vullenbracht dat mijn vader hadde bedacht. Al dat he van my hebben wolde dat ic vor den mynschen don zolde. Mit dissem zote(n) zange vn(d) mit marter vil dar schympede(n) de yode(n) mede vn(d) helde(n)t vorspil. Noch zo en genoeghede en dar nicht an ze en mostene oec na to spotte haen. Nochtant dat he allrede was doet ze v(er)spreken ene smelijken ane noet. Dat was oec an absolon den schonen manCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. beteykent dar men aldus lest van. Dat he an eyne(m) eekenbome hinck dar va(n) dat zijn herte .iij. spere vntfinck. Dar en ghenoeghede den knechte(n) nicht an ze en wolden ene oec mit zweerden slaen. By absolon zo is vns beteykent crist de ye de allre sconeste was vnde ist. De hadde jn zineme herten .iij. spere dat was drierhande herte zwere. Dat erste was van zijnes zulues pijn dat ander van der droefnisse der leue(n) moder zijn. Dat derde was v(m)me de noch zolde(n) to der helle come(n) dat en zijne marter dar ane nicht mochte vrome(n). Dar en ghenoegede den yoden nicht an ze en mostene noch vord to spotte haen. Dat ze em na zineme dode dorch steken vnde me(n)nich smelic woerd vp ene spreken. Dat zu^&osup;lue zo doen noch hu^&osup;de vnzeme leue(n) heren alle de lu^&osup;de. De moedwyllens zu^&osup;ndege(n) tegen god vnde vorsmaen eres sceppers ghebod. De cru^&osup;cegen an-der warue vnze(n) leue(n) here(n) vnde vornijen em zijn herte zwere. Disse lu^&osup;de zijn oec wol to vore(n) bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men van eynen coninghe lezet. Emelmerodach zo was zijn name de to hou^&osup;wede zines vaders lichame. Wol to drenhundert quartheeren vnde gaf en tho ethene den ghijeren. Alzo doen noch vele cristene lu^&osup;de erem hemelsche(n) vader vpte(n) dach van hu^&osup;de. Wa(n)nnersic. dat ze zijn gebod vorsmaen vnde ane noed zu^&osup;nde beghaen. Yd is em meer dat-me(n)ne v(er)smaed jn-de(m) hemelrijke wand em is dat me(n) ene v(er)smadede vpte(m) erdrijke. So we zic vrouwet vnde be=roemet ziner zu^&osup;nde de vornijet vnzeme heren zijne wunde(n). De lu^&osup;de irbeeden vnzeme here(n) schymp vn(d) spot de wat gudes doe(n) dor ydele e(r)e vn(d) nicht dor got. De lu^&osup;de de halsslaghen vnzen leuen heren de ander mynsche(n) achter clappe(n) vnde vn=eeren. De lu^&osup;de slaen ghode an zijne wanghe de vp ander lu^&osup;de spreken schande. De lu^&osup;de schencken (cristo) galle(n) dra(n)c vn(d) myrre(n) de van vnrechteme gude almossen geue(n) dorre(n). De coeplu^&osup;de willen gode de oghen vorbynden de vnrecht gud coenen valschliken gewynnen. Dat volc dor dru^&osup;cket mit dorne (cristus) houed de kercken edder godes huze beroued. Yudas de vorreeder ghelijket wol den man dem houetsu^&osup;nden daar to godes dissche gan. De lu^&osup;de de bespijen dat antlat vnzes heren de en v(m)me zine gaue nicht dancken vn(d) eeren. O. zote jh(esu) gif dat wi di zodane eere mote(n) beeden dat wi nu^&osup;mmer van dy en werden gescheden. Ame(n). WJ hebben gehord van vnzes here(n) doed vn(d) pijn nv zole wi hore(n) van dem jamere der moder zijn. Allent dat (cristus) leid an deme lichame dat leid maria an erer zele altozame(n). Do ward an er vullenbracht dat woerd dat van dem p(ro)phete(n) her symeon wart gehoerd. Dattet zweerd der drofnisse zolde dor er zele snyden dat was de grote jamer den ze zolde lijden. Marien jamer was oec wol to vore(n) bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an her jacob dar men aldus van lezet. Dat he hadde eynen zone(n) de hette yosep den hadde he boue(n) alle zine ande(r) zone leef. Jacob de zante ene to zine(n) andere(n) brodere(n) vp dat velt ze quemen to em vnde grepe(n) josepe mit gewelt. Se to spleeten eme den rock zijn vnde besprengedent mit blode eynes hokelkijn. Jacob de hadde em eynen rock gemaect de zere behendlich was gewracht. De anderen broedere hatede(n) josepe al gader vmme dat ene alre leuest hadde er vader. Se vorcoften den heyden den guden yoseep vnde zante(n) ere(n) vader dat blodige cleed. Do de vader dat blodige cleid an zach he handslagede jamerliken vnde sprach. De allre quadesten deere hebbe(n) mine(n) zone(n) gevrete(n) vnde des en conde he jn langer wijle nicht v(er)ghete(n). Alle zijne zoens de quemen to em geghaen men dar af en conde he ny genen troest vntfaen. He sprac. jc wil ju(m)mer schrijen vnde mysbaren vnde wil to myne(n) zone(n) jn-de helle varen. Alzo hadde maria oec gherne ghedaen ze we(re) gerne to erem zone(n) jn-de helle gegaen. Weret dattet moghelic mochte gewest zijn ze en hadde nicht geachtet enegher pijn. Na dem dat alzo zere schrijede jacob do he zach zines zones yosepes rock. So mochte maria wol schrijen jamerlike(n) do ze er kind zach hange(n) eynem deue gelijke. Do jacobs kinder alle queme(n) to em geghaen nochta(n)t en wolde he nenen troest vntfaen. Aldus zo was marien jamer allre groest dar v(m)me en conde ze va(n) nyma(n)de vntfaen troest. Al were alle de werlt to er ghecomen nochtan zo hadde ze nenen troest genomen. Dissen groten yamer vnzer leuen vrouwenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. den mach men oec an adam vn(d) even schouwen. Se weren bedroeuet zere ghenoech do Cayn zijnen broder abel dod sloech. Alzo groet was er weynen vnde er schrijen dat ze des bi hundert jare(n) ny conden vorthijen. Nochtant mogh(e)n dat wol weten vorware dat marien jamer was alte vele zwarer. Yo en .j. my(n)sche eyn ding meer heuet vt jrkoren yo he bedroeuedet wert wa(n) he dat heuet vorloren. Na dem dat nene grotere leyue en was noch en ist da(n)ne tu^&osup;sschen marie(n) vnde erem leue(n) zone(n) crist. So en ward oec ny gheyne groter jamericheit wa(n)ne maria jn ereme herten leit. Adam vnde eva de bedroeueden zic .C. jaer nv wil ic iv eyn ding zegge(n) dat is waer. Yc hebbe dat van marien yamere ghelezen wanner dattet moeghelic hadde gewezen. Dat (cristus) were .M. jaer doed gebleuen vnde maria alle de tijd hadde moge(n) na leuen. Se en w(er)e nu(m)mer vro geworde(n) bynne(n) der tijd vnde zolde dickent gewened hebbe(n) vn(d) geschrijed. Oec was beteykent de yamer van marienCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. by Noemy ere bedroefnisse vnde er schrien. Er weren af gestoruen er zoens beide dar erem herten an gescheen was leyde. Me(n) plach ze to hetene Noemi de schone me(n) do ze vorloren hadde er .ij. zone. Do sprac ze en hetet my nicht Noemi dat bedu^&osup;ydet dat ic schoene zij. Zonder ghi moget mi heten amaran dar zo spreke ghij al waer an. Amara dat is eyne de bytter ys dat is nv an my leyder al ghe=wis. Wente god mit zijner alweldicheit heuet mi zere vorvu^&osup;llet mit bitterheit. Alzo mochte oec wol zijn marien clage by dem cru^&osup;ce an dem stillen vrydage. Do weren ere zoene beyde doet dar vm(m)e leid er herte grote noet. De eyne zone dat was (cristus) de ewige zu^&osup;(n)ne by de(m) andre(n) is beteykent alle minschlike ku^&osup;(n)ne. De doed was an der zele vn(d) an dem vngeloue(n) zo grot Vers fehlt dat de vngeloue al de mynscheit hadde geslage(n) doet. Besonder maria de bleif alleyne an de(m) geloue(n) bestaen dat zu^&osup;lle ghi alle v(er)ware wete(n) zonder waen. Hijr vmme zo was de minsche an der zele doet dar v(m)me leid maria an ereme herten noet. Maria der was des mi(n)sche(n) bedroefnisse alzo leit alze eres kyndes doot vnde al zine smaheit. Eer was leyuer dat er kind leid den doet wa(n)ne dat wi nicht irlozet were(n) vt(er) helle noet. (Cristus) wolde oec zu^&osup;lue(n) vor vns leyuer steruen we(n)ne dat he vns hedde ewichlike(n) laten v(er)deruen. O. zote jh(es)u lat vns disse leyue betrachten alzo dat wi mit dy ewichliken blyuen vro. Amen. VOere heb wi gehoerd marien bedrouicheit de ze bi dem galghen des cru^&osup;ces leit. Nv zu^&osup;lle wi hore(n) oec daer aff wo ze schriede ouer eres bindes graff. Do men vnzen heren to dem ghraue droech maria de was dar mede vnde schriede vele vn(d) genoech. Eer weyne(n). er schrijen vn(d) er jamerlike gebere en zolde iv geyne conen zeggen nv(m)mer mere. Eer bedroefnisse neen herte betrachte(n) mach ze hadde alzo geschrijet de nacht vn(d) de(n) dach. Dat-se vil kume to dem graue quam do men dar in legede eres kindes licham. Se vell vp zijne gebenedide borsst nedder ze helzede ene vn(d) ze ku^&osup;ssede ene wedder. Se cu^&esup;ssede er leyue kind to ma(n)niger stund bewijlen de oghen. bewijlen de mund. Bewijlen de hande. bewilen de voete dat dede de reyne maget maria vil zoete. Dat wat(er) erer bittere(n) trane(n) dat was zo groet dat vt eren maghetlijken oghen vloet. Vnde alzo jamerlic was er geclach dattet nymand vul zeggen mach. Se clagede vn(d) schriede alzo iamerlike(n) zere dat al de genne de yeghenwordich were(n). De beghonden mit er tho weyne(n) vnde jrbarmeden zic. vnde spreken al ghemeyne. O. wat grotes jamers hebben de quaden lu^&osup;de begangen. an disser vrouwen kynde hu^&osup;de. Dar en was nyma(n)t zo grot ofte zo cleyne ze en beghunden alle mit er tho weyne(n). Yd mochte wol eyn steene(n) mynsche zijn de zic nicht jrbarmede ov(er) zo grote pijn. Dat grote herte leyd zolden noch hu^&osup;ede bezu^&osup;chten vnde beweynen. alle gude lu^&osup;ede. Wij zeen doch dat eyn vnvornvftich zwijn yrbarmet zic. ouer den gelijke zijn. Wanne-er dat ze ed hoeren ropen edder schrijen wat mach men danne spreke(n) vand(er) bedrouede(n) marien. We zic ere bedroefnisse nicht let leid zijn de is noch vnbarmhartiger. da(n)ne .j. zwijn. Der bedroefnisse de maria hadde in der bygraftCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. do er leue kint to dem graue wart gebracht. Dat was an coni(n)g dauid bewijzet to voren alze men jn-der coninge boeke mach hoeren. Do abner alzo vrezeliken wart geslagen do begunde coning dauid zere to claghen. He volgede der bare vnde begu(n)de ze(r)e to weyne(n) vnde sprac to dem volcke al ghemeyne. To rijthet iuwe cleder vnde weynet alle wente hu^&osup;de is .j. groet vorsste ghevalle(n). Alzo mochte oec maria wol zegge(n) vn(d) clagen dat er leue kynd alzo vrezeliken ward geslagen. Se mochte wol zegge(n) schrijet mit my alle we(n)te hir is hu^&osup;ede eyn groet vorsste geualle(n). Dat (cristus) wol mach eyn grot vorsste zijn dat was an den creature(n) wol schijn. De dar bewijzeden ere medelidinghe yn vnzes heren martel vnde stervinghe. De zu(n)ne de v(er)borghede eren schijn vppe dat em er hitte nicht hinderlich zolde zin. De lucht wart du^&osup;yster alze de nacht vppe dat-me(n) ene nicht zeen zolde alzo naket. De erde beuede vmme de zake dat-se den yoeden mochte(n) eyne(n) vruchte(n) make(n). Dat-se zic ouer (cristu)m jrbarmen zolden den ze yo altemale vordelghen wolden. Mit luder ste(m)me de steene tho=reethen vm(m)e dat de apostele nicht mochte(n) spreken. De doden stu^&osup;nde(n) vp de lange begrauen weren vppe dat-se de warheit mochte(n) segge(n) va(n) vnze(m) here(n). De du^&osup;uel zach vp dat cru^&osup;ce vn(d) em wu(n)derde zere we de wunderlike mynsche weere. Dar de creature(n) medelinge jn hadde(n) to de(n) stunde(n) de warheit hedde he gherne vnder vunde(n). De zu(n)ne ward du^&osup;yster ouer al de w(er)ld ghemeene do dat de greeksz meiste(re) zeghen to atheene. Do spreken ze dat der creaturen got hadde gewezen jn groter noet. Se buweden dem vnbekande(n) gode .j. altaer de der werld noch zolde werden ope(n)baer. Vnzes here(n) beg(ra)uynge was oec bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an yosep dar men aldus aff lezet. Wo dat ene zijne brode(re) worpe(n) jn eyne stene(n) cule dar he jnne steruen zolde vnde vorvuule(n). De cuule beteykent vns dat hilge ghraf dar vnze leue here zu^&osup;lue(n) jnne lach. Yosep de beteykent vnze(n) leue(n) here(n) crist de oec to voren an yonas bewizet ist.Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. De wart geworpen jn-des meeres grunt den venck vord .j. walvisch in zine mvnt. Vnde sloeck ene vp jn-den buuc zijn dar was de hilge ma(n) .iij. daghe yn. Disse rede de zu^&osup;lle wi vorstaen aldus by jonas zo is vns beteykent ihesus. Vnde bi dem walvissche dat hilge graf dar vnze leue here .iij. dage jnne lach. Disse bigraft de zole wi alle ghemeyne betrachten mit vnzer vrouwe(n) g(ro)t vn(d) cleyne. O. zote jh(es)u lat vns dine bigraft bedencke(n) alzo dat wi an vnze(m) lesten ende werden vro. Amen. To vore(n) heb wi gehoerd wo begraue(n) is crist Nv zole wi hore(n) wo he to-d(er) helle gevare(n) ist. Jn-der zulue(n) stund alze v(er)starf vnze heila(n)t do voor he to-der helle altehant. Nv zole gi weten dat de helle veereleije ist vnde to der ouersten zo voor vnze here crist. De aller vndersste is der v(er)doemder lu^&osup;ede helle dar jnne zo wonet lucifer mit zine(n) gezelle(n). Yn-der zu^&osup;lue(n) helle js ewich vu^&osup;er vnde roock vnde zere grote cu^&osup;lde js in-der helle(n) oeck. De cu^&osup;lde is alzo groet vnde vnbegrijplick dat er nenerleije cu^&osup;lde jn-der werlt en is gelijk. Eyne jewelke zele heuet oec dar eren worm dar af dat-se lijden mod ewichliken storm. De ze zall liggen vnde gnaghen ewichliken alzo lange alze got leuet jn zineme rijke. Yn-der helle is oec ewich nijt vnde hat we(n)te ze vloeken zic zu^&esup;lue(n) vn(d) zegge(n) ane vnderlaet. Vorvloeket zij de stunde dat ic ye ward gebore(n) wente ic bin ewichlike(n) v(er)malediet vn(d) v(er)lore(n). Vorvloeket sij vader vnde moder de mi hebbe(n) getelet we(n)te jc moet ewichliken werden gequelet. Vorvloket zij de scepper de my gescoeph vorvloket zi al dat he(m)mel vnde erde ye gedroech. Vorvloket mote(n) zin alle de my ye gud gededen vorvloeket mote(n) ze alle zijn de god vor my beden. Alzodane zang is jn-der nedersten helle(n) dar lucifer woned mit zijnen gezelle(n). Der du^&osup;uele angesicht js alzo zere eyslich vnde er hu^&osup;elen vnde er schrijen is zo grezelich. Dattet neen schriuer mach vullen schriuen vnde dar zo mote(n) ze ewichlic jnne bliuen. To desser helle en is (cristus) nicht gecomen vnde en heuet dar oec nene zele(n) vte nomen. Dar boue(n) zo is de helle der kynderkijn dar en is neen vu^&osup;er edder ander pijn. Sonder den schaden hebben ze alleene dat-se godes antlat nicht krige(n) to zeene. Se leuen jn-der zu^&osup;lue(n) stede zo vrolijke(n) dat nene erdsche vroude en is der gelijke. Se vrouwe(n) zic dat se des zeker zijn dat ze nu(m)mer en come(n) jn-der helle pijn. Se jrvrouwen zic des oec vil harde zeere dat-se ny v(er)theernet hebbe(n) vnze(n) leue(n) here(n). Wat got mitte(n) kindere(n) don wil al ge=meyne dat en weet nyma(n)t danne got alleyne. Sijne barmherticheit is zo grot vn(d) me(n)nichvalt wat he mit en don wil dat steit jn ziner gewalt. Bouen der kinder helle js de dru^&osup;dde altehant de ys dat veghevu^&osup;er ghenant. Dat vu^&osup;er is alzo vnbegrijplijken heed dat me(n) nene hitte dar bi to gelijkene weed. Alzo eyn gemaeld vu^&osup;er is bi ener berne(n)de(n) gloet alzo zijn de erdsche(n) vu^&osup;re bi des veghevu^&osup;res noet. Dar boue(n) js voerd der zalighen helle dar adam jnne zath mit zijne(n) gezelle(n). De helle was geheeten abrahams schoot to der helle quam vnze leue here ghot. De in desser helle were(n) de wurde(n) getroest vnde wurden altemale dar vt jrloest. Hijr va(n) wij oec wol beschreuen vyndenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. yn-der olden Ee van dren kyndren. De wurden geworpe(n) jn ene(n) hete(n) oven do begunde(n) ze gode to benedien vn(d) louen. Vm(m)e dat de engel godes to ze quam vnde dem vu^&osup;re zijne macht be=nam. So dattet en nicht mochte gheschaden dit dede got bi ze de vull is aller ghnaden. Alzo bewarede he oec de hilgen jn-der helle dat-se dat helsche vu^&osup;er nicht mochte quelle(n). Dat was oec an daniell ghe=openbaerdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. do he in-de leuwen kuule geworpe(n) ward. Den god bewaerde vor der leuwe(n) gry(m)micheit vn(d) sante em by abacuk zijne spijze bereit. Vnde zante em oec zine(n) engel dat he wu^&osup;rde getroest vnde ward dar na vter leuwe(n) kule geloest. Alzo bewarede oec got de hilge(n) jn-der helle vor lucifer vnde vor all zijne ghezelle(n). Jnd leste do he ze wolde loezen vter noet do wart he mynsche vnde leid den doet. Vnde voor to den hilgen jn-de helle vnde lozede dar vt adam vn(d) al zijne gezelle(n). An eynem jonge(n) strutze dit to vore(n) beteyke(n)t wasCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. den coni(n)g salomo(n) bewracht hadde in .j. glas. De olde struus de vloech jn-de wiltnisse dar he eyn woemeken to vinde(n) wisste. He dru^&osup;ckede dat bloet vte(m) worme to hant vppe dat glas dar af dattet en-twey spranc. Aldus jrloste he zijn kind vter noet vnde dede dat mit des wormes bloet. Aldus zo lozede vns (cristus) de mylde guede vt der helle(n) mit zinem du^&osup;ren bloede. He wart der vnzen willen gelijc ene(m) wormekijn do he leed alzo mannyghe smaheit vnde pijn. Do clagede he vnde sprac alzo Ego sum vermis et non homo. Yc bin nee(n) mynsche me(n) .j. worm mach ic sijn dar meynde he mede sine g(ro)te smaheit vn(d) bitte(re) pijn. O. zote jhesu. beware vnsvns ist über der Zeile ergänzt. vor de hellen vn(d) vor lucifer vn(d) vor al zijne gezellen. Ame(n). WJ hebben gehord wo vnze here jhesu crist to den hilghen jn-de helle gevaren ist. Nv zole gij horen wo (cristus) vord an den boezen vient van-der helle vorwan. Dat he zic an dem du^&osup;uele nv heuet gewroken dar va(n) hest he eyne ghelijcknisse to vore(n) gesproken. Wa(n)ner dat eyn starc gewapent man eyne herberghe wol bescherme(n) kan. So js al dat he heuet zere hard vnde in guden vreden wol beward. Comt da(n)ne .j. starcker mit grotter cracht de benympt em al zine herscap vn(d) macht. Alzo is dem boezen vyende gescheen dat moge wi an desser gelijcknisse zeen. He was starck vnde gewapent sere dat gedu^&osup;rede wol .5 m. jaer ofte mere. Men ne conde nyma(n)t alzo starck gevinden de dissen viend conde bedwynghen. To de(m) lesten qua(m) vnse leue here j(es)u(m) crist de .m. warue starcker vn(d) weldiger ist. He heuet ene geweldichliken vorwunnen vnde heuet ene gherouet vnde gebunden. Dat selue oec wol jn-der olde(n) Ee beteike(n)t was alze men lezet van eyne(m) de het bananyas. Dat he was alzo vrome vn(d) zo starc .j. man dat he eynen wylden leuwen darsste bestaen. He ghreep ten handen zijnen staff vnde stack de(n) leuwe(n) dat he zic begaff. Vnde vorwan den gry(m)meghe(n) leuwe(n) al daer dat dede de vrome Bananyas dat js waer. By dessem vromen hellde bananyas vnze here ih(esus) (cristus) beteykent was. De stotte mit zineme staue jn-de helle vnde vorwan lucifer vn(d) zine gezelle(n). By dem staue dat hilge cru^&osup;ce beteike(n)t ist dar mede zo vacht vnze here jh(esus) crist. Den suluen staff heuet he vns jrloeuet dat wi v(n)s dar mede va(n) dem du^&osup;uele jrweere(n) moget. Dat hilge cru^&osup;ce heuet alzo grote macht dat ed dem du^&osup;uele benymt al zine cracht. Dat zu^&osup;lue was oec to voren bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an sampson: dat me(n) aldus aff lezet. Dat he eynen wilden leuwen greep vnde den alze eyne tseghe en=twey spleet. Sampson is de starckeste man gewezen dar wi jn al der hilgen scrift van lezen. Dar bi zo is beteykent de hilge crist de ye de alre starckeste was vn(d) ju(m)mer ist. De heuet den helschen leuwen vorwu(n)nen vnde heuet ene ghevanghen vn(d) ghebunden. Dat zelue heuet oec bewizet vnze he(re) gotCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an eynem starcken helde de het Ayoth. Vnde an eglon den vetten coning dar af dat men bescreuen vint. Dat heNach he Rasur. veth was vn(d) hadde .j. groet lijf vnd was zelde(n) mitte(n) ysrahelsz volke ane kijf. Vnde dede en to male vele to leyde wente he was .j. coni(n)g van-den heyde(n). Ayoth de was eyn vrome deeghen vnde wolde zic zijnes lyues vorweeghen. He leed zic eyn scharp zweerd smede(n) dar he den coning wolde doeden mede. Ayoth to dem coninge in zin pallas trat dar de conyng jn zineme stoele zat. He stack ene jn-den vetten buuc zo zeere dattet zweerd bleif stekende jn dem smere. He leed em dat zwerd steken jn-dem buke vnde leep achter to eynem thorne vte. God halp em dat he enwech quam aldus zo versloech he den boezen man. Vnde dat lant wart van-den vyende(n) jrloest vnde al dat volc wart dar vortroest. Disse rede zu^&osup;lle wij nv keren to dem loue vnzes leuen heren. Coni(n)g eglon de alzo zere veth was de beteykent vnzen vyand sathanas. De alle de zelen mochte vorslynden de he vor godes geboerd konde gevynden. Wente allent dat jn-der werlde was dat vorsland al de zu^&osup;lue sathanas. He plach beide de gude(n) vn(d) de boeze(n) to v(er)slynde(n) vnde em ne conde nymande vorwynne(n). To lesten zante vnze leue here got eynen vrome(n) helt de het Ayoth. Dat was vnze leue here jh(es)u crist de de allre vromeste helth ist. He was de ge(n)ne de dor de(n) grote(n) buuc stack do he de poorte van-der helle to=brack. Vnde heuet em al zine macht benomen dar wi mede zijn vt ziner walt gecomen. Gy zu^&osup;llen dat weten oec wol vorwaer dat vnze viend vorwunne(n) is zo zwaer. Dat he vns nicht meer mach gevaen vppe dat wi em zu^&osup;lue(n) willen wedderstaen. Wy moten yeghen em vechten vromelijke(n) zo wert vns to lone dat ewighe rijke. Me(n) zo we va(n) em jn-de(m) lesten ende wert v(er)wu(n)ne(n) den nympt he mit zic to-dem helsche(n) brunne. O. leue jh(es)u gif dat wy en alzo wederstae(n) vp erde(n) dat wy nu^&osup;mmer van di ghescheide(n) mote(n) werde(n). ame(n). WJ hebben gehord wo dat (cristus) vnze got v(er)mydst ziner martel heft de(n) duuel v(er)stot. Nv horet wo maria v(er)mydst ere medelinge de(n) du^&osup;uel bedwu(n)gen heft vn(d) noch plecht to dwinge(n). We(n)te allent dat vnze here an deme lichame leit dat leed ze an erer zele mit vntfarmicheit. Dar vm(m)e zo was maria jn-der olden Ee bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an der vrouwe(n) judith dar me(n) aldus af lezet. Dat do ze olifernu(m) den viend dat houet af sloech dat-se do ere besste cleedere an toech. Mit ener schone(n) huve makede ze er houet to vnde ouer er voete toech ze twe nije scho. Se henck vm(m)e ere(n) hals vn(d) vm(m)e ere zijde(n) vyl mannygherhande gud ghesmyde. Mit zodaner wapene quam ze gegaen god halp er dat se v(er)wan den boze(n) man. Alzo dede maria do ze vorwan den viand ze toech an all vnzer heren ghewand. All eres leyue(n) kyndes cleedinghe toech ze an mit jnwendiger lidinghe. Se toech an den rock dar de riddere vm(m)e speleden de vnzes leyuen heren cledere dar deeleden. Se henck vm(m)e zic twijerhande cleid dar (cristus) jnne hadde gheleden smaheid. Dat eyne was wit dat hadde em herodes an gedae(n) do he ene bespottede vn(d) letene wedder to pilato gae(n). Dat ander cleid jn zijner croenynge dat was roed dar em dat volck grote smaheit jnne boed. An erem herte(n) hadde ze va(n) myrren .j. gebu(n)dekin dat zolde er schild vnde er boekeler zin. Dat mach me(n) jn-dem boke der leyue wol schouwe(n) wente dar zo sprekt vnze leyue vrouwe. Mijn leif is my geworde(n) to eyne(m) mirre(n) gebu(n)dekin vnde dat zal ju(m)mer wone(n) bi de(n) bru^&osup;ssten mijn. De mirre js eyn zere bytter cru^&osup;ede dar bi mach me(n) eres kyndes marter bedu^&osup;de(n). Yn dat gebu^&osup;ndekin hadde ze to zame(n) gelezen all dat in vnzes here(n) marter had gewezen. Zweerde vnde cowen baerden vnde spere lu^&osup;chten vn(d) vackelen schilde vnde boekelere. Sijn herte beuend vn(d) zijne(n) angest groet zijn bloedighe zweed de vt al zijne(n) leeden vloet. Dat dorsste(n) dat anebedent to de(m) vader zijn ofte he hedde moghen anich weze(n) der pijn. Dat he zine viende nedder sloech mit ene(m) woerde vn(d) gaf en wedder de macht dat-se ene mochte(n) moerde(n). De loze grote de valsche kus ziner vor=raednisse de bande vnde alle de strenge ziner gevencknisse. Dat he malchus zijn oore barmhertlike(n) weder gaf dat em al zine jung(er)e v(n)tvloge(n) vn(d) stonde(n) em aff. Dat joha(n)nes den he leif hadde bouen ze alle van em vloe vnde leet zijn cleid valle(n). Annas vraghe vn(d) des knechtes backe(n) slach vn(d) dat du^&osup;ldige antworde dat ih(esus) do wedder gaf. Petrus zweren vn(d) zine .iij. vorzakinghe yhesus an=scowen vnde peters beweeninghe. Der vorssten name(n) dar (cristus) wart vore getoghe(n) dar he af beclaget wart vnde vore beloghe(n). De erste het annas vnde de ander cayphas de derde pilatus. Herodes de veerde was. De zuule de gheysle vnde de roede(n) de dorne(n) crone de spekel geme(n)get mit blode. Cru^&osup;ce nagele speer hamer vnde tange(n) alle de sleghe de em wu^&osup;rde(n) an hals vn(d) an wange(n). Den galghe berch vnde der vule(n) aze stanck zijn dorsst zwamp roor vnde bitter dranck. Ettick galle vnde ghemyrret wijn zijn zu^&osup;chte(n)t zijn rope(n)t vn(d) de bitte(r)e t(ra)nen zijn. Dat bloet vnde dat water dat vt zine(m) lichame vloet dat alle creature hadde(n) mit em medelidinge groet. Dat doeck dar em zine oghe(n) were(n) mede v(er)bunde(n) de woord de boue(n) dem cru^&osup;ce gescreue(n) stunden. Pylatus wat(er) neme(n)t vnde zijn richtestoel vnde wo jh(esus) zine(m) vadere zijnen geist bevoel. Alle de bande dar he mede ward ghebunden alle zijne smerte vnde alle zijne wunden. Alle de woord de he an dem cru^&osup;ce sprack alle zijn hertezweere vnde alle zijn vngemack. Hijr van makede maria eyn myrre(n) gebundekin dat an erem herte(n) alle daghe zolde zijn. Do maria aldus gewapent was do v(er)wan ze den viend sathanas. Dar vm(m)e zo was ze an Jahel to vore(n) bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze men jn-der rydder boke lezet. Dat-se v(er)wan syzam den boezen heyde(n) de dem ysrahelsz volke altijt dede to leyde. Eyne(n) naghel ze em dorch zijn houet dreef dat he vpter zu^&osup;luen stede doot bleef. Alzo wart dat land va(n) den vienden jrloest vnde al dat volck ward do v(er)troest. Dat zu^&osup;lue was oec an coni(n)g thyrus geope(n)baerdCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de van-der coningi(n)nen thamari v(er)wonne(n) ward. Se sloech em zijn houet af de reyne ghude vn(d) ze warp yd jn ene(n) e(m)mer mit mynsche(n) bloede. Se sprak nv drinck mynsche(n) blodes zat we(n)te di alzo zere gedorsstet heuet na dat. Alle disse bewizinge js jn-der olde(n) Ee geope(n)baerd yn gelijknisse wo de du^&osup;uel va(n) marie(n) v(er)wo(n)nen ward. O. zoete maria help dat wi oec vnze viende v(er)winne(n) alzo dat wi ewichliken mote(n) mit dy blyuen vro. Ame(n). WY hebben gehord wo (cristus) vnze heyland mit ziner marter den bozen vient band. Vnde wo maria ene oec v(er)mach to bynde(n) dorch ere grote jnwendige medelydinghe. Nv zole wi hore(n). wo (cristus) jrlozede vter helle(n) adam vnde alle zijne ghezelle(n). Vnze leue here en beydede nicht lange he troestede to hand jn-der helle de ge=vange(n). Altohand do he ghe=leden hadde den doot do troestede he de gevange(n) jn erer noot. Dar ane heuet he vns eyne lere gegeuen hebbe wy vru^&osup;nde jn dem anderen leuen. De zind by wane jn-des veghevu^&osup;res pijn den zole wij snelliken to troeste zijn. We(n)te ere pijne is vnbeghrijplic dar v(m)me beiden ze zere zwaerlic. Jchtes welke lu^&osup;de plegen der dinghe dat ze lezen laten. edder zinghe(n). Dertych mysse jn .xxx. dghensic. dat is gut nochta(n) mach ic iv zaghe(n). Yd were beter vnde zolde en nu^&osup;tter wezen dat-se jn-dem erste(n) dage altemale wurde(n) lezen. We(n)te jd is zere zwaer beiden vn(d) to zitte(n) dertich daghe jn-der groten hitte. Dar v(m)me zole wi den zele(n) snellike(n) to hu^&osup;lpe com(en) dat mach en to der jrlozinge zere vromen. Dar v(m)me zo voor (cristus) vnze heyland to den gevange(n) jn-de helle altehand. Vnde troestede ze mit ziner yeghenwordicheit vnde benam en all ere bedrouicheit. Vp den zundach jn-der myddernacht do wurden ze alle vter helle gebracht. We(n)te (cristus) vorloezede ze alle ghemeyne de dar weren. beide groet vnde cleyne. Dit was to voren jn-der olden EeCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. beteykent an dem ysrahelsz volcke. Dit volc was gevange(n) va(n) coni(n)g pharo vnd zolde(n) in egipte(n) lange gebleue(n) hebbe(n) alzo. Se hadden jn-dem lande groten arbeit vnde ze moste(n) liden va(n) den heyde(n) g(ro)te smaheit. To leste(n) jrbarmede zic ouer ze got vnde quam vnde lozede ze vter noet. He zante en moyses to eynem leydesma(n)ne de ze leiden zolde vry van danne. Vnde gelouede en dat he zeze über der Zeile ergänzt. in eyn lant bringe(n) wolde dat van honyghe vnde van melcke vlete(n) zolde. Nv zole gij weten dat alle de ding de god an dem volcke beghinc. De heuet he an vns jn-der warheit vulbracht we(n)te he heuet vns van-der helle vry gemaect. Vnde heuet vns gegheuen dat ghelouede land dar vns nu(m)mer leit zal werden bekand. Dat van ho(n)nyghe vnde va(n) melcke vlu^&osup;t dat is de vroude der nymande vordru^&osup;t. Dat ho(n)nich is de vroude van-der godheit de melck is de vroude van-der mynscheit. Disse jrlozinge was oec bewizet an abrahamCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar men jn-der olden Ee wol lezet van. He qua(m) jn eyn heydensch lant dat was Caldea ghenant. De lu^&osup;de pleghe(n) dat vu^&osup;er an to bede(n) vnde v(m)me dat abraha(m) des nicht en dede. So wurden ze toernich vnde vnghu^&osup;er vnde worpen den guden abraham jnd vu^&osup;er. Do qua(m) vnze here barmhertich vn(d) guet vnde irloste abraha(m) vt des vu^&osup;res gloet. Alzo jrlozede he oec vter hellen adam vnde alle zijne ghezellen. Dat zu^&osup;lue was oec an loth bewizetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alze me(n) van em jn-der olden Ee lezet. Doe sodoma vn(d) gomorra hadde(n) zo g(ro)te zu^&osup;(n)de gedae(n) dat se god mit zweuele vn(d) mit vu^&osup;re leet v(er)gae(n). Dar to noch dre andere stede de alle wu^&osup;rden geplaget mede. Do jrlozede he den ghuden man loth vnde zin wijf vn(d) zine .ij. dochte(re) vter noeth. De engel sprac ze en zolden nicht staen ze zolden den berch vpwart ghaen. Vnde zolden nicht to=ru^&osup;gge zeen zo en mochte en nicht arghes gescheen. Do zach dat wijf to=ru^&osup;gghe alleene altohand ward ze to ene(m) zoltsteene. Gelijker wijs alze de barmhertige got de lu^&osup;ede jrlozede vt des vu^&osup;eres noet. Alzo vorloezede he oec vt der hellen vnze(n) vader adam vn(d) all zine gezellen. Nv zu^&osup;lle wi alle vpwart ghaen vnde zolen na he(m)melschen dinge(n) staen. Vnde zolen nicht nach zu(n)den to=ru^&osup;gge zeen zo mach vns nv(m)mer neen arch gescheen. Wy zu^&osup;llen dencken an de grote plaghe dar loths wijf wart mede geslaghe(n). De(n) boeze(n) cristen(e) js oec plage bereyt dat is de ewighe vordoemicheit. De wylden deere de lycken loths wijf de du^&osup;uele zoelen gnaghen zele vnde lijf. Dar v(m)me zole wi vpward gaen alze loth we(n)t dat wi come(n) vpte(n) berch dar dat wonet goth. O. zote got. des help vns dorch dine(n) namen dat wi dar to di come(n) jn secula seculoru(m) amen. WY hebt gehord wo adam vn(d) zijne gezelle(n) geloezet wu^&osup;rden va(n) (crist)o vter hellen. Nv zole wi hore(n) wo vnze here jh(es)u crist van dem dode wedder vp gestanden jst. Wille gij wete(n) wo dat gestalth is dat graff dar vindet men wol alzo geschreuen aff. Yd was vt gehoelet vt eynem grote(n) steene de lach bouen der erden alleene. Wa(n)neer men jn-de erste dore gheit zo vind me(n) eyne clene kamer bereit. De ys by na .viij. voete breed vnde lanc vnde alzo hoge alz me(n) vp reyke(n) mach mitt(er) hant. So vynd men dar eyn cleyne dorekin dat geit to ener andere(n) kamere(n) yn. De is oec by na .viij. voete breed vn(d) lanc vnde alzo hoech als me(n) vp reike(n) mach mitt(er) ha(n)t. To der rechter hand alze me(n) dar jn geit zo is eyne banck wol dryer vote breit. Vnde is by na wol .viij. voete lanc vnde strecket alzo vntlanges he(n)ne bi-d(er) want. Vnde heuet in erer hoghe. anderhalue(n) voet wol vnde disse banck en js nicht bynnen holl. Jd is altemale eyn gantz steyn we(n)te beyde kamere(n) vn(d) de banck is al eyn. Vppe der banck zo lach de dode licham alzo lange went de zele wedder to em quam. Nu zeggen etwelle lu^&osup;ede alzo hier af dat aldus zal gestalt zijn godes graf. Men we id recht v(er)staen wil mit vnderscheide zo holt me(n) vor dat graf de ba(n)c vn(d) de camere(n) al beyde. Mit eynem steene besloete(n) de yoede(n) des graues doer vnde dru^&osup;ckeden voerd er jngezegel dar voer. Vnde zatte(n) wechtere de dat graf beware(n) zolde(n) ze vru^&osup;chtede(n) dat de ju^&osup;ngere de(n) licham stele(n) wolde(n). Yn dem zu(n)daghe vro to mydder nacht do bewyzede vnze leue here sine macht. Vnde ginck leuendich vt dem besloten) graue alzo dat de steen nicht en wart genome(n) aue. Dar na qua(m) .j. engel de af schoef den steen do was zijne vpstandinghe alrede gescheen. Disse vpstandinge va(n) vnze(m) beholder jhesusCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. was an sampsone to vore(n) beteykent aldus. De lede zic jn ene stad vn(d) wolde wat slape(n) do quemen vele ziner viende mit wape(n). Vnde sloeten alle de poorten tho vnde wolden ene doden des morge(n)s vro. Sa(m)pson stund vp jn-der mydder nacht vnde to=brack de poorte(n) mit groter cracht. He nam se mede vn(d) droech ze war he wolde vnde vru^&osup;chtede nicht dat-se em volghe(n) zolde(n). Dat was aldus to voren beteykent dar an dat (cristus) to myddernacht wolde vp staen. Vnde solde to=breken de poerten van-der helle(n) vnde bringhen dar vt adam vn(d) zijne gezelle(n). Des graues doere ne conde em nicht wederstaen zijn licham zolde oec leuendich wedder vt gaen. Dat zelue was oec bewijzet an jonasCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de .iij. dage jn dem wallvissche was. Vnde qua(m) weder vt vnde behelt zin leuen dar ane zo wolde got eyn teyken gheuen. Dat he den dood wolde mit willen vntfaen vnde wolde leuendich wedder vp staen. Yonas de was in eyne(m) schepe vn(d) lede(n) noet alle de dar jnne were(n) de vru^&osup;chtede(n) de(n) doet. Yonas sprac wolden ze er leue(n)t beholden dat-se ene vte(m) scepe jn-dat meer w(er)pe(n) zolden. Do he jn-dat meer geworpen ward to hand wart alle de noed wederkaerd. Alzo leed oec dat mynschlike slechte grote noed zo lange we(n)t dat zic vnze here zelue(n) gaf vor v(n)s jn-de(n) doed. Vnde is van dem dode wedder vp gestaen dar mede is vnze grote noed al vorghaen. Dat zelue was oec jn-der olden Ee bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. an eynem steene dar men aldus af lezet. Do men buwede den tempel to jherusalem do ward dar gevunden .j. wunderlic steen. Dar was nene stede de em to mathe were dat vorwunderde de(n) meystere(n) vter mate(n) zere. Se vorsochten des vakene vnde ghenoech men ze vu(n)den em nene stede na zijn gevoech. Do wu^&osup;rden ze tornich. vnd vngehu^&osup;re vnde worpen den steen van der mu^&osup;re(n). Vnde spreken alle beyde grot vnde cleyn yd zolde yummer bliuen .j. v(er)worpen steyn. Do de tempel by na was vullencomen do ward dar wedder eyn nije wu(n)der vornomen. Do me(n) leggen zolde den lessten steen do en was jn all dem lande nerghen een. De to der stede tho mate were dit vorwunderde en weder vt(er)mate(n) zere. Do methen ze den vor=worpenen steyn do was he beth to mate da(n)ne der andre(n) gheyn. Do ward de vor=worppene steen alleyne gelecht bouen de andere(n) stene al ghemeyne. Dat was vnzes heren vore bewizinghe de v(er)worppen wart jn zijner lydinghe. De zolde in zijner vpstandinge gehoeget w(er)den vnde zolde zijn de vpperste des hemels vn(d) der erden. O. zote jh(es)u lat vns alzo eeren dine vpv(er)standinge dat wi come(n) mote(n) to diner ewige(n) bescouwinghe. am(en). WYsic. hebt gehord wo dat (cristus) is vpgestaen nv hord van zijner hemelvaerd vordan. Do vnze here hadde v(er)wunne(n) den doed vnde de(n) mynsche(n) ghelost vter noed. Do ne wolde he altehand nicht to he(m)mel varen he wolde zic erst zijnen ju^&osup;ngheren openbaren. He bleef veertich daghe al hijr nedder do voor he voerd to hemmele zedder. Vnde heuet vns dar bereydet ene(n) wech de vns jn-dat he(m)melrijke drecht. Hijr af was jn-der olden Ee beteykendCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. van eyner ledder zo me(n) gescreue(n) vynd. Wo jacob zach jn ene(m) drome .j. leddere stan de reyckede we(n)t boue(n) to de(m) he(m)mele an. Vnde de engele steghen vp vnde aff dar mede got eyne bewizinghe gaff. Dat-he vns eyne ledder maken wolde de vns vp dat he(m)melrijke leden zolde. Vor der tijt qua(m) ny zodane(n) ledder vp erde(n) dar vmme ne mochte nyma(n)t zalich werde(n). dar en conde nyma(n)t hen come(n) jn .v. MM steht erhöht. jare(n) nv mach .j. my(n)sche jn ene(m) oge(n)blicke dar vare(n). Disse hemelvard was oec bewizet to vorenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. yn ener ghelijcknisse zo gij moghen horen. Va(n) ene(m) mynsche(n) de hadde .C. schape alleyne van dissen .C. schape(n) zo v(er)loes he me(n) eyne(n). De .xcix. ginck he mitte(n) andre(n) vorthije(n) vnde zochte dat eyne schaep jn-der woestenije. He zochte zo langhe vnde zo vlijtlich we(n)t dat he ed vand. do wart he vrolich. He nam ed vpte(n) ru^&osup;gge vn(d) drogh ed to heym vnde leet to zame(n) come(n) zine vrund al gemeyn. He vrouwede zic vn(d) sprac to en alzo gij zolen alle mit my wezen vro. Wente ic heb mij(n) v(er)lorene schaep wedder vu(n)den hijr v(m)me wille wi vrolic zijn to deser stunde. By dissen my(n)schen js beteike(n)t vnze h(er)e crist v(m)me dat he dorch vns mynsche geworde(n) ist. Dat schaep datter vorloren was dat is de my(n)sche de(n) bedroge(n) had satanas. De andere(n) schape dat sin de engele in-de(m) hemelrike de leed he dar vn(d) qua(m) hir neder vp dat erdrike. Vnd zochte zijne schape wol .xxxiij. jaer myt ma(n)nigen grote(m) ku(m)mer dat is openbaer. Dat schaep vand he weder jn-der zelue(n) stund do he dorch vnzen willen wart dor wund. He droech ed to hues dat is dat he(m)elrijc do he den mynsche(n) to hemel voerde vroelic. Do sp(ra)c he to den engele(n) mit grotem schalle myne leue(n) vrundes ghi zolet iv vrouwe(n) alle. V(m)me dat ic mijn leyue scaep heb wedder gevu(n)den vrouwet iv mit my tho allen stunden. Do vrouweden ze zic mit dem heren alle de jn-dem hemmelrijke weren. Vnde alzo dicke alse noch eyn zu^&osup;nder zic bekeret zo wert yo de vroude der hilghen ghe=meeret. De ruwige(n) trane(n) zijn mit alle(n) zoete wijn gode vnde allen hilgen de mit em zijn. Wa(n)ner wi godes gebot holde(n) vn(d) god eeren dat is eyne zoticheit de got vn(d) zine hilge(n) begeren. Wa(n)ner wi lutterlijken bichte(n) edder jnnichlike(n) bede(n) dar ys gode vnde alle zijne(n) hilghen wol mede. Alzo ma(n)nygerhande spize geue wi vnze(m) here(n) gode alzo ma(n)nigerleije gud w(er)c wi don na zine(m) gebode. Vnde alle de spize js mit de(m) cru^&osup;de wol bereid wan wi al vnze werck doen mit beschedenheid. Disse hemelvaerd oec wol beteikent wasCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. yn-der olden Ee an dem propheten helyas. He predikede jn-dem yoedsche(n) lande de waerheit vnde straffede dat volc vmme ere quaedheit. De yoeden de v(er)uolgeden ene to male zere nochta(n)t was he an der hu^&osup;lde vnses leue(n) here(n). He zante em vu^&osup;righe perde vnde waghen de ene jn-dat paradijs hebben gedraghen. Wat hijr van helyas ghesproken ist dat heuet oec gedaen vnze h(er)e jh(es)u crist. He predikede den yoeden de waerheit vnde straffede ze vmme ere boesheit. Dar v(m)me leid he van en smaheit vn(d) noet vnde to dem lesten an dem cru^&osup;ce den bittere(n) doet. Dar v(m)me hest ene gecroenet zin he(m)melsz vader vnde gehoeghet boue(n) de hilgen allegader. Dar ane zo is vns eyn bilde gegheuen dat wi zu^&osup;llen lijden vm(m)e dat ewige leuen. We(n)te al dat wi hir lijden dat is cleyne yeghen de grote vroude al ghemeyne. Yecht alze .j. stof is yege(n) al erdrijke alzo is disse vroude bi der ewige(n) gelijke. We(r)e de vroude disser werlde alzo me(n)nichvold alze grazes vn(d) loues wassz jn velde vn(d) in wold. Vnd alze zandes jn-de(m) me(r)e is vn(d) stoues in-der zu(n)ne yd were al bitter galle tegen de ewige wunne. Dattet al black were dat water va(n) de(m) meere vnd al de hemel vnde erdrike p(er)ment were. Alle mynsche(n) vnd alle creature(n) zolde(n) pape(n) weze(n) alle zolden ze scriuen prediken vnde lezen. Nochta(n) zolde(n) ze de mynsce vroude nicht cone(n) vt gru(n)den de de zalighen ghebruken to allen stunden. O. zote jh(es)u gif vns hijr alzo to leuen vp erden dat wi van der vroude nu(m)mer ghescheide(n) werden. ame(n). VAn (crist)o heb wi hijr vore gehord vor claren wo he na ziner vpstandinge js to hemel gevaren. Nu zole wi dar na horen alto hand wo de hilge geist hir neder ward gezand. Eer dat vnze leue here de marter an ginck do zede he den yu^&osup;ngere(n) to vore(n) alle dinck. So wat dat en zolde ouer ghaen vnde dat-se zolden vele droefnisse v(n)tfaen. Dar v(m)me leerde he en. wo ze zolden leuen vnde gelouede en den hilgen geist to gheuen. Van dem gelofte wu^&osup;rden ze alle vro do sprack he to en allen. alzo. Eyne clene tijd zole gi my noch bi iv haen da(n)ne zo mot ic wedder to mine(m) vader gaen. Ych wil gaen vnde wil iv de stede bereyden vnde wil weder come(n) vnde wil iv dar jn leyden. Gy zu^&osup;llet mit my bliue(n) jn myne droefnisse dar vm(m)e bescheide ic iv dat he(m)melrijke gewisse. Blyuet in my. zo wil ic in iv blyuen zo en mach my neen doot va(n) iv dryuen. Ych bin .j. wijnstock gi sijn de twijghe mijn blyuet in my zo mogn vruchtbarich zijn. Ych bin .j. recht waer wijnstam vnde myn vader is .j. nijs wijn man. Alle de twighe de an my nene vrucht drghe(n) de houwet mijn vader alltemale abe. Vnde wil ze in-dat ewighe vuer zende(n) dar ze bernen zu^&osup;llen zonder ende. So welc twijch gude vrucht drecht an my dem wil ic mit ma(n)nigerhande bedrofnisse weze(n) by. Vppe dat he des to meer vrucht moge draghen dar v(m)me nezal nyma(n)t ouer zine droefnisse claghen. De werlt de zal in vrouden leuen men iv zal vele bedroefnisse werde(n) gegeuen. Vnde dat en zal iv hijr nu(m)mer werden genome(n) men dar na zal iu grote vroude comen. Wa(n)ner eyne vrouwe eyns kyndes geit in arbeid zo heuet ze vtermate(n) grote bedroeuicheid. Men wann(er)e dattet kynd gheboren ist zo en dencket ze vord eres leydes nicht. Van groter leyue de ze to dem kynde heuet dat-se da(n)ne v(m)me al ere drofnisse nicht en geuet. Alzo zole gi nv jn-der werlde hebbe(n) bedrofnisse vn(d) noet man dar na zole ghi vntfange(n) vroude groet. So dat elck zal vor=geten der bitterheit de he vp dissem ertrijke ye ghe=leit. Gy zolet dat weten alle vorwaer dattet iv nu^&osup;tte is dat ic to hemele vaer. So wil ic iv den hilgen geist zenden de iv troesten zal jn allen enden. He zal vord ewichlijken by iv blyue(n) vnde zal iv troesten an zele vnde oec an lyue. Dit louede vnze here den yu^&osup;nghere(n) openbaer vnde makede dat an dem pinest dage al waer. De hilge geist qua(m) in ze jn vu^&osup;righer tunghe vnde gaf dat-se alle tale spreken kunde(n). Dat wunder hadde oec got bewizet to vorenCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. to babelonyen do ze mu^&osup;rede(n) de(n) groten thooren. Alle my(n)sche(n) spreken to vore(n) me(n) yoedsz sprake do begunden ze eynen thoorn to make(n). De zollde went an den hemmel keren dar mede v(er)thoerneden ze vnze(n) leue(n) heren. Do quam he vnde vor=kaerde ere tunghen dat-se malck andere(n) nicht v(er)neme(n) kunden. De sprake wu^&osup;rden ghedeylet ov(er) alle lant men do de hilge geist wart gezant. Do was ed geschicket van gode vnseme here(n) datte(r) lu^&osup;de va(n) allen tu(n)ghen to jh(e)r(usa)l(e)m gecom(en) were(n). Vppe dat ze hore(n) zolden de wunderlike dinck de god an der sprake do beghinck. Were dat wunder an dem thoorne nicht gescheen zo hadde me(n) nv nicht dat wu(n)der an den tu(n)ghen geseen. Dar v(m)me zo was dit gants to vore(n) eyne bewizinge dat god an de(n) tunghe(n) wolde doen desse werckinge. Disse pinxst dach was oec to voren bewijzetCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. dar men jn-der olden Ee alzo van lezet. Do de yoeden wt egipten weren gebracht dar na ouer .xl. daghe zo geschach. Dat to en quam vnze leue here god to synay vn(d) gaf en dar de .x. gebod. Alzo dede oec god do he v(n)s hadde gebracht vt der helle vnde dar na ouer .xl. nacht. Do zante he des hilgen geistes ghaue dar alle zijne vru^&osup;nd wu^&osup;rden v(er)vullet aue. Dit is an ener weduwe(n) wol beteyke(n)t weze(n)Capitulumzeichen (Alinea) am Blattrand. de gants aerm was. zo wi van er leze(n). Helyseus de bat vor ze vnzen heren god dat he ze troesten wolde jn erer noed. Se hadde lu^&osup;ttic olye dat v(er)=meerede god zo wol dat al ere ydele vate wurden olyes voll. Aldus zo vu^&osup;llede god zijner jungher vate mitte(m) hilge(n) geiste de ze troestede boue(n) mate. Dat sijn de cristene de to zame(n) were(n) gecome(n) de hadden alle den hilgen geist ghenome(n). Se wurden alle jrvu^&osup;llet alzo dat-se alle bleuen ewichliken vro. O. leue h(er)e roeke v(n)s dine gnade to zende(n) dat wij vnze leue(n) ewichlike(n) mit di ende(n). Des help vns maria de hemelsz coningi(n)ne de va(n) allen zu^&osup;ndere(n) js eyne vortroesteri(n)ne. Ame(n). VOre heb wy gehord wo (cristus) vnze heyland den hilgen geist heuet hijr nedder gezand. Nu zole wi hore(n) wo he to allen tijden zijne(n) vader plecht vor vns to bidden. Dar v(m)me zo behelt he de naere(n) an zijne(m) lichaem vppe dat he moge gae(n) vor zijne(m) vader staen. Vnde moghe bidden vor des mynschen zu^&osup;nde dar he vore gheleden heuet alzo bitter wunde(n). Dit was beteykent an eyneme rydder va(n) romeCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. de het antipat(er) de was edell vnde zere vrome. De was teghen den keyzer yulius besecht wo dat he dickent were v(er)tsaghet gewest. Vnde were vntruwe geweze(n) dem roemsche(n) rijke he en zolde nene(n) vrome(n) ryddere weze(n) gelijke. Do antipat(er) dit v(er)nam. vnde dat hadde gehoerd do moyeden em zeere disse smelijke woerd. He trath vromelijken vor den keyzer vnd warp vor em wt. alle zijne cleyder. Vnde bewizede em dar de naere(n) zijner wunde(n) de he in ma(n)nighe(n) strijde hadde bevunde(n). He sprac he en bedroffte nener vntschu^&osup;ldynge wente zine wunde(n) deden des eyne bewizynge. Dat he eyn truwe vnde vrome ridder were de keyser de wart gevrouwet der maere. Vnde held ene vord vor eyne(n) vromen man vnde dede em dar na grote eere an. Alzo dede de hemelsz keyser vnzem here(n) crist he bekande dat he eyn vrome ridder geweze(n) ist. Dat was an zijne(n) wunden wol openbaer de he zijne(m) vadere bewijzede all daer. Nv zole gi oec mercke(n) dat vnze here jh(es)u crist na du^&osup;ytscher wijze to rydder gemaket jst. Yn du^&osup;tschen landen zo js dat eyne woenheit dat me(n) dem ryddere eyne(n) halsslach sleit. Me(n) (cristum) ward geslage(n) so ma(n)nige(n) halsslach dat ed nymand to vullen ge=zeggen mach. Sijne rydderlike huve dat was eyn doeck dat men em ouer zijn antlat toech. Do ze em zijne oghen vorbu^&osup;nden vn(d) halsslagede(n) ene zo ze meist kunden. Dat ros dat dissen ridder zolde draghe(n) dat was de ezel den he reid jn palmedaghe. Sijn pantser dat was zijn licham dor geyselt de galgheberch dat was zijn torneyes velt. Sijne glevije dat was longhynus speer dat cru^&osup;ce was zijn schilt vn(d) zijn bockeleer. Sijn helm was to zijner rydderlijken staet eyne crone van scharpen dorne gemaect. De schrift was zijn helm teeken de pylatus hadde boue(n) sijn houet scriue(n) heten. Sijne spore(n) dat were(n) de yzeren nagelen de em dorch zijne voete wu^&osup;rden geslaghen. Sijne hantschen de were(n) va(n) yzeren oech dat were(n) .ij. nagel de me(n) em dor zin hande sloech. Sijn wepener de stedes by em bleef dat was maria de siner ny en vorteech. Vnde de me(n) oec ny en zach vor=tsaghen vnde de em alle zijne wapene halp draghen. Sijn harnsch dat he droech in ziner noet en was anders nicht da(n)ne wit vn(d) roet. Yd was gemaket van twijerhande cleed dar vnze here de smaheit jnne leed. Eyn wit cleet toech em herodes an vnde leed ene wedder to pylatus gan. Do gaf em pilatus eyne(n) rock dar nach dar he ene mede den yoeden in-de(n) dot gaf. Mit dessen wapene(n) heuet (cristus) gestreden vnde heuet vor vns den bittere(n) dod geleden. Nu wijzet he zinem vadere zine wunden vnde bidder vor vns to allen stunden. Alzo doit oec maria de hemelsz conyngi(n)ne de steit vor erem leyuen kynde. Vnde wijzet em de borsste de he gezoghen heuet vnde biddet vor alle zu^&osup;nderen de tor werlt leuet. Dit was beteykent an ener coningi(n)nen de het hesterCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. wy vynden beschreuen aldus van er. Wo dat eyn ma(n) was de het amon .j. boze tyran de wolde alle de yoeden hebbe(n) late(n) dot slan. Do makede hester dem conynge asswerus eyne grote wertschap jn erem huus. Do de coning was van wyne geworde(n) vro do sprac he to der coninginnen alzo. Hester wat du wilt dat bidde van my dat wil ic zonder twyuel gheuen dy. Byddestu vm(m)e half mijn coni(n)grijke ych zalt di gheuen zekerlijke. Do bath ze vor des volckes leuen vnde dat wart er altohand gegeuen. Alzo heuet got van dem hemelrijke marien beuolen half zijn rijke. Eyn deel des rijkes dat is de rechticheit dat ander deil dat is de barmherticheit. God de drouwet vns mit der rechticheit zo steit maria vn(d) v(er)manet ene siner barmherticheit. Aldus zo biddet se altijt vmme vnze leuen vn(d) wat ze biddet dat wil er god gheuen. O. zoete got dorch diner leuen moder ere laet vns dine hu^&osup;lde vorleze(n) nu(m)mer mere. Dat geschee vns allen to zamen jn ghodes namen. Amen. WY hebben gehord wo to allen thijden (cristus) zine(n) vader plecht vor v(n)s to bidden. Nu zole wy dar na weten vn(d) vor=staen wo strenge he wil dat gerichte an gaen. Dat is bi ener gelijcknisse beteykent alzoCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. zo me(n) wol bescreue(n) vind jn ene(m) ewa(n)gelio. Wo .j. edel ma(n) jn eyn veerne land vare(n) wolde dat he eyn coningrijke vntfangen zolde. Do reep he to zic zine knape(n) jn-der zu^&osup;lue(n) stund vnde bevoel en zijnes gudes meer da(n)ne .C. pund. Dar zollden ze mede coepslaghe(n) he qua(m) weder vn(d) esschede bate dar ane. Do wart er loen gevunden elkem knape(n) na zinem arbeide vnd na zijner bathe. De ge(n)ne de nene wynnynge hadden gedaen de mossten jn de vencknisse ghaen. Alzo wil god an dem ju^&osup;ngesten daghe doen he wil vns na den wercken geue(n) vnze loen. Gij zu^&osup;lt wete(n) dat an dem yu^&osup;ngesten daghe ouer den zu^&osup;nder zal werden grote claghe. Cru^&osup;ce. nagel. crone. vnde dat speer de wunde(n) (crist)i vnde al dat he(m)melsz heer. Su^&osup;llen keghen den zu^&osup;nder stan vnde alle eleme(n)te zolen ene clagen an. De erde claget dat-se ene gedrege(n) heft vn(d) gespizet vnde he heuet gode nene eere dar v(m)me bewizet. Dat vu^&osup;er claget dattet eme gaf hette vn(d) licht vnde des ne heued he gode gedancket nicht. De lucht de claget dat-se em den geist gaf dar en hadde zin scepper va(n) em nene(n) danck af. Dat water claget dat-se em gaf spijze vn(d) dranck vnde des en zede he ghode nenen danck. De engel claget de em deynde dat he ene beward heft vor de viende. Vnd dat he dorch zijne yeghenwordicheed ny-werlde eynes de zu^&osup;nde dar vm(m)e leed. Maria de moder aller barmherticheit de nu allen zu^&osup;nderen is bereit. De ne mach danne nene(n) zu^&osup;nder behu^&osup;lplic zijn eme is danne bereyd de ewighe pijn. De barmhertighe zoete jhesu crist de nv dem zu^&osup;nder alzo vntfarmich ist. Dat he den bitteren doed vor en leid de zal zic da(n)ne vrouwe(n) des zu(n)ders v(er)domicheid. De du^&osup;uel de zal danne wroeghe(n) zine misdaet vnde de engel al dat gud dat he vor zu^&osup;met haet. Dat gerichte werd alzo strenge vn(d) alzo hard dattet mit nene(n) dingen mach werden wederkard. Mochte maria vnde alle hilgen bloed weyne(n) nochta(n) mochte(n) ze der zu^&osup;nder jrloeze(n) ne gheyne(n). De vnbarmharticheit des gerichtes mach me(n) scouwe(n)Capitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang. alzo men lezet van den vyf wijzen juncvrouwe(n). De ne wolden den doraftighen des olyes nicht geue(n) alzo zallt oec ghaen jn ghennem leue(n). Dar en is neen olye der barmherticht we(n)te den hilge(n) en is der boze(n) v(er)doemnysse nicht leit. De wijze(n). de schymppede(n) oec de doraftigen an vnde hetten ze to den coeplu^&osup;den ghaen. Aldus zolen de hilge(n) oec bespotte(n) vn(d) vorsmaen de vordoemde(n) wan ze dar zole(n) bedrouet staen. Vnd zegge(n) gi v(er)coften de wu^&osup;nne des ewige(n) rijkes vnde geue(n) ze vm(m)e de snoede zu(n)de des erdrijkes. Gaet nv hen. vnde copet iv eyn ander wu(n)ne vn(d) prouet wat iv juwe zu^&osup;nde gevrome(n) ku^&osup;(n)ne. Ghi v(er)coften iuwe guden werk. vm(m)e der w(er)ld prijs nv prouet ofte ghij do weren wijs. Do de dore(n) an den wijze(n) nicht en vu(n)den b(ar)mherticheit do clagheden ze dem bru^&osup;u^&osup;dghame er herteleit. He sprac jch en kenne iuwer nicht gy en hebbet mit my nene plicht. Alzo zallt oec gaen an dem yu^&osup;ngesten daghe zo ne vinden de zu^&osup;ndere nerghe(n) geyne gnade. Dat was oec to vore(n) an eyner hant geopenbardCapitulumzeichen umschließt die Majuskel am Zeilenanfang de dem Coni(n)ge baltazar gewijzet ward. Mane techel phares. zo was de selue scrift vnde dar na zal elc mynsche w(er)den ghericht. Mane dat bedu^&osup;ydet eyn ghetall dar bi dat men vornemen zall. dat de zelue richter ghetallt haet all vnze gude werc vn(d) al vnze missdaet. Techel zo hette de ander schrift dat is .j. waghe dar me(n) mede wicht. We(n)te got de wil al vnze werck weghen vn(d) na der gewichte zo wil he dat weder loe(n) geuen. Eynes arme(n) mynsche(n) pe(n)ni(n)g wecht an der stund alzo vele alze des rijken hundert pund. Eyn crome brodes de zal dar meer weghen de ane houet zu^&osup;nde wert gegheuen. Danne alle de werlt geweghen kunde de dar wu^&osup;rde gegeuen mit houetsunde(n). Meer wecht .j. pater n(oste)r geleze(n) mit jnnicheit wan eyne(n) gantsen zalter mit v(er)drotenheit. Phares dat was de latesste schrift dat bedu^&osup;yd scheydinge vn(d) anders nicht. We(n)te dar zal eyne ewige scheidinge w(er)de(n) vorware de v(er)doemden moten jn-dat affgru^&osup;nde vare(n). Vnde de zalighen jn dat ewighe he(m)melrijk dar ze bliue(n) zole(n) mit gode ewichlijck. Dar brenge vns de ghude god alto zamen yn ghodes namen. amen. Amen.